57964 skanuj0007 (291)

233

Zasłona w ich umysłach i na naszych głowach: muzułmanki...

izonych przez nich rycinach i obrazach. Także badania nad islamskimi wierzeniami i kulturą skupiały się na tekstach i użyciu islamskich dialogów, pomijając różnorodność praktyk w odmiennych kulturach i klasach społecznych.

Chociaż ubranie służy zaspokojeniu jednej z podstawowych ludzkich potrzeb w niemal wszystkich warunkach klimatycznych, jest również znaczącą instytucją społeczną, za pośrednictwem której przekazywane są istotne ideologiczne i poza-werbalne komunikaty. Ubranie zaprojektowane jest w taki sposób, by nie tylko zaznaczało płeć i etap życia, ale też wskazywało grupę społeczną i obszar geograficzny (zob. Rugh 1986, Abu-Lughod 1986). Na Bliskim Wschodzie praktyka zasłaniania przeplata się dodatkowo z etyką islamską, co czyni ze stroju jeszcze bardziej złożoną instytucję. Według muzułmanów kobiety powinny zakrywać włosy i ciało w obecności dorosłych mężczyzn, którzy nie należą do najbliższej rodziny. Kiedy kobieta zakłada lub zdejmuje zasłonę, określa, kto może, a kto nie może być uznany za krewnego czy powinowatego (MacLeod 1991). Co więcej, skoro zasłona jest elementem określającym seksualność, nosząc ją lub odrzucając, kobiety mogą definiować, kto jest mężczyzną, a kto nie (Pastner 1978). Na przykład kobiety z wyższych klas w obecności mężczyzn o niższym statusie mogą nie przestrzegać zwyczaju noszenia zasłony.

W popularnej miejskiej kulturze Iranu w sytuacji konfliktu między mężczyzną a kobietą z różnych rodzin bardzo skuteczną groźbą, którą mogą posłużyć się kobiety, jest zrzucenie zasłony - oznacza to, że nie uważają one przeciwnika za mężczyznę (Hoodfar 1991). Ta nieodwracalna zniewaga sprawia, że mężczyzna, który zaczyna kłócić się z kobietą, musi zachować ostrożność. Groźba zrzucenia zasłony i włożenia męskich ubrań często była używana przez kobiety do manipulowania mężczyznami, by ci liczyli się z ich zdaniem. Jednym z przykładów jest ruch przeciwko brytyjskiemu monopolowi tytoniowemu (Tobacco Movemeni) działający pod koniec XIX w. w Iranie. Podczas spotkania, na którym obmyślano strategie oporu wobec monopolu tytoniowego i koncesjom udzielonym Wielkiej Brytanii przez rząd irański, mężczyźni wyrażali niechęć do zaangażowania się w radykalne działania polityczne. Widząc ich wahanie, działaczki ruchu narodowego, uczestniczące w spotkaniu w kobiecej części meczetu, zabrały głos i zagroziły, że jeśli mężczyźni nie zdołają ochronić kraju dla kobiet i dzieci, nie będą miały innego wyjścia, jak tylko odrzucić zasłonę i iść na wojnę (Keddie 1966). Mężczyźni zostali więc zmuszeni do rozpatrzenia bardziej radykalnych form działania.

Zasłona w ich umysłach: proces tworzenia

Wszechobecne zainteresowanie Zachodu tematem zasłony w kulturach muzułmańskich pojawiło się pod koniec XVIII i na początku XIX w. Relacje z podróży i spostrzeżenia pochodzące z wcześniejszego okresu niewiele uwagi poświęca-