58231 Img00040

44

międzywęzłowe, które zajęły pozycje w lukach, opuszczając węzły sieci na skutek drgań cieplnych. Obecność zarówno wakansów, jak i atomów międzywęzłowych, powoduje wokół nich lokalne odkształcenia sieci przestrzennej kryształu (rys. 1.50-1). Liczba wad punktowych rośnie ze wzrostem temperatury.

44

a)

bl

Rys. 1.50—1. Defekty punktowe budowy krystalicznej i lokalne odkształcenie sieci przestrzennej wokół nich: a) wakans i kontrakcja sieci; b) atom międzywęzłowy i ekspansja sieci

Z uwagi na mechanizm ich powstawania rozróżnia się defekt Schottky’ego (przemieszczanie się atomu w miejsce sąsiedniego wakansu, w wyniku czego powstaje wakans w innym miejscu sieci) oraz defekt Frenkla (jednoczesne utworzenie wakansu i atomu międzywęzłowego). Wakanse mogą się przemieszczać w sieci krystalicznej metalu (tzw. saniodyfuzja).

Przyczyną punktowych zakłóceń regularności sieci mogą być również obce atomy wtrącone do sieci i zastępujące w węzłach atomy metalu podstawowego, jeśli ich średnice różnią się znacznie od średnicy atomu metalu podstawowego (por. rys. 1.77-1).

1.51. Defektami liniowymi nazywa się zakłócenia budowy krystalicznej, które w jednym kierunku mają wymiar kilku odległości atomowych, a w drugim — całego ziarna lub znacznej jego części. Rozróżnia się dwa zasadnicze rodzaje defektów liniowych (rys. 1.51—1):

—    dyslokację krawędziową,

-    dyslokację śrubową.

Dyslokacje powstają zarówno podczas krystalizacji metali, jak i w stanie stałym, np. w wyniku odkształcenia plastycznego na zimno. Mogą one się przemieszczać w materiale pod wpływem naprężeń wewnętrznych.