60826 str33 (17)

229 a—e. Kaptury bez zwisającego ogona-cornrUt, krój i możliwości ich układu, 1. poi. XV w.

229 a—e. Kaptury bez zwisającego ogona-cornrUt, krój i możliwości ich układu, 1. poi. XV w.

230. Kaptur z poziomo przyszytym i>Bonem-co/7i«<e, ok. 1415 r.

W końcu wspomnień trzeba o wielkiej w XV w. modzie układanych na głowie kapturów. Dwojaka jest forma kapturów w początkach XV w. i od niej zależy efekt końcowego ułożenia. Kaptury bez zwisającego końca (zwanego cornette) można było ułożyć w różny sposób (229 b-e), do czego się z łatwością nadawały. Krój kapturów z długim końcem występował w trzech odmianach, przy czym zwisająca część kaptura cornette mogła być umieszczona poziomo lub pionowo (230, 231 b), skrojona z całością bądź doszyta również poziomo lub pionowo.

Poziome ustawienie cornette dawało dobry układ przy normalnym nałożeniu kaptura na głowę; koniec jego spływał na plecy (231 a). Przy ustawionym pionowo końcu kaptura spadał on na bok głowy (231 b). Kaptury w ułożeniu normalnym jako kaptury ocieniające twarz używane były w średniowieczu w czasie podróży w trudnych warunkach zimowych lub słoty; nadawały się do tego doskonale, gdyż były uszyte z gęstego sukna z podszewką z tej samej tkaniny. Kaptury nisko opadające na czoło nakładano w czasie uroczystych pogrzebów książąt. Tak przedstawiano np. we Francji na grobowcach uczestników pogrzebu, pełnych smutku, płaczących przedstawicieli stanów. Słynne są zwłaszcza rzeźby zdobiące tumby grobowców książąt burgundzkich z lat 1411 i 1470 i 2e słynnego grobowca Filipa Pot z lat około 1480 r. (w Luwrze), okrytych kapturami płaczków (pteurants). Zwyczaj nakładania kapturów przez orszak pogrzebowy, idący obok trumny królewskiej, utrzymał się długo. Żałobnicy w kapturach szli jeszcze w kondukcie pogrzebowym Karola V w 1558 r. i Ludwika XIV w 17)5 r. Kaptury opuszczone (embronche), ocieniające twarz (232 a, b) nie pozwalały w półcieniu rozpoznać rysów twarzy napastników

231 a. Kaptur odrzucony z głowy, noszony en gorge, b. krój kaptura z pionowo ustawionym ogonem-cw/terre, około 1410 r.

232 a, Kaptur żałobny opuszczony na twarz — chuperpit de deuil embrouchć z czarnego sukna; b. krój kaptura żałobnego

i dlatego noszenie ich w codziennym ubiorze zostało zakazane specjalnym edyktem w 1399 r. Praktyczne zastosowanie długiego zwisającego końca kaptura (cornette) polegało na owinięciu go dokoła głowy, co uszczelniało kaptur (233 a, b). Przy' sprzyjającej pogodzie wystarczało odrzucić kapuzę z głowy i uporządkować jej ułożenie, tak by zwisała w tyłc płasko, co obecnie widzieć można jeszcze na habitach zakonnych (231 a). Oprócz tego nałożenie kaptura na głowę częścią okalającą twarz (yisagiere) dawało niezliczone fantastyczne możliwości udrapo-wania dość sztywnej, bo podwójnej tkaniny, W pierwszych latach XV w. noszono najczęściej kaptury nastroszone ku przodowi, co przypominało grzebień koguci (234 a, b), przy czym długi koniec (cornette) był owinięty około głowy.

Czasem posługiwano się długim końcem kaptura do osobliwych celów przechowania w zaciśniętym węźle pieniędzy (235), o czym są wzmianki w dawnych tekstach. Często zarzucano kaptur na lewe ramię w ten sposób, te kołnierz zwisał 233 o. Kaptur nałożony w' tyle, a długi koniec na przodzie jako czapka z ogonem (213 a, c). Kaptur, układany na głowie odciśniętym dokoła gło- ,    ,    .    _r ^v , ,

wy; b. kaptur uszczel- ^be2 ^bezp.eczen.3 fałdów, był mewy-

niony _prKz owinięcie S°<lny ^{w uż}>'^cm> dlatego już w 1. poł. 234 a. U Ichni kaptura w kształcie Siowy długim ogonem XV w. (po 1415 r.) szyto kaptury z usta- grzebienia koguciego

189