70565 Obraz (207)

5. NUKLEOTYDY, KWASY NUKLEINOWE, NUKLEOPROTEINY

Nukleoproteiny są to białka złożone, w których część niebiałkową tworzą kwasy nukleinowe — rybonukleinowe i dezoksyrybonukleinowe. Aby poznać strukturę kwasów nukleinowych i ich rodzaje, trzeba zacząć od poznania cegiełek budulcowych jakimi są nukleotydy. W skład każdego nukleotydu wchodzi zasada purynowa lub pirymidynowa, cukier — ryboza lub dezoksyryboza i kwas fosforowy. Niektóre nukleotydy mogą występować jako wolne lub jako oligonuk-leotydy.

5.1. ZASADY PURYNOWE

Zasady purynowe wywodzą się z układu puryny będącego połączeniem pierścieni pirymidynowego i imidazolowego. Numeracja pozycji zaznaczona jest na Rys. 5.1. Znane są dwie zasady purynowe:

H

Rys. 5.1. Układ puryny z numeracją pozycji.

—    Adenina (A) — 6-aminopuryna

—    Guanina (G) — 2-amino-6-hydroksypuryna.

Po dezaminacji mogą z nich się tworzyć hydroksypuryny, wykorzystywane również do tworzenia nietypowych nukleotydów:

—    Hipoksantyna — 6-hydroksypuryna

—    Ksantyna — 2,6-dihydroksypuryna.

Oba te związki, powstające z zasad purynowych, mogą dalej utleniać się do kwasu moczowego (2,6,8-trihydroksypuryna), który jako produkt przemiany puryn wydala się u człowieka z moczem (Rys. 5.2).

Analogiem adeniny jest 6-merkaptopuryna (6-MP), która może wchodzić na miejsce adeniny podczas tworzenia nukleotydów i kwasów nukleinowych i powodować błędy w składzie nukleotydowym tych kwasów. Stąd zainteresowanie tym związkiem w chemioterapii nowotworów. 6-MP utlenia się do kwasu tiomoczo-wego, co osłabia jej biologiczne działanie.