70950 PICT5952

s/cgo czasu, a na pewno nic zachodzi potrzeba pisania go z dnia na dzień, jak dzieje się to na ogół w przypadku prowadzenia dziennika.

Ogółem analiza dzienników uchodzi współcześnie za obiecującą techniką analizy dokumentów w badaniach pedagogicznych. Jednakże jakaś bliższa i jednoznaczna jej ocena wydaje się ciągle jeszcze przedwczesna. Niemniej przeprowadzone dotychczas za jej pomocą badania pozwalają rokować dla niej dobre nadzieje (por. W. Otto, 1976).

6. Analiza rysunków

Analiza dokumentów oprócz dokumentów pisanych jak wiemy — obejmuje swym zasięgiem także dokumenty niepisane. Wśród tych ostatnich szczególne miejsce zajmują rysunki dzieci i młodzieży (por. B. Homowski, 1970).

Z historii analizy rysunków

O wartości poznawczej analizy rysunków przekonują już pierwsze prace naukowe o twórczości rysunkowej, jakie ukazały się u schyłku XIX wieku. Należą do nich zwłaszcza prace I*. Cookc’a i Ricicgo. Wykazali oni, że rysunki dzieci mogą być z powodzeniem wykorzystane jako cenny materiał dla badań naukowych. Kontynuatorami ich w wieku XX byli m.in. D.G: Kcrschcnstciner, E. Claparedc, C. i W Sternowie, a w Polsce S. Szuman. Przeprowadzone przez nich badania miały przeważnie charakter opisowy i dotyczyły głównie rozwoju psychicznego dzieci. Warto również wspomnieć, że jednym z pierwszych badaczy, którzy w swych badaniach wykorzystali twórczość rysunkową dzieci, był K. Darwin.

W latach dwudziestych XX wieku i następnych zajmowano się analizą rysunków przeważnie pod kątem badań psychomctrycznych. Badania takie zainicjowane zostały przez C. Burta i F. Goodcnough. Przeprowadzili je skutecznie także m.in.: H. Eng, J. Wintsch, V. Lowcnfcld i D.B. Harris.

Mniej więcej od 1940 r. zaczęto zajmować się analizą rysunków również jako metodą projekcyjną w badaniach osobowości dzieci i młodzieży. Posługiwali się nią m.in.: J.N. Buck, K. Machovcr i E.F. Hammer.

Tak więc można mówić o opisowej, psychomctryczncj i projekcyjnej analizie rysunków. Warto przeto poświęcić każdej z nich nieco uwagi.

Opisowa analiza rysunków

Analiza rysunków, zaliczana do badań o charakterze opisowym, jest próbą interpretacji twórczości rysunkowej na podstawie tylko samego opisu treści,

koloru i formy danego wytworu oraz warunków, w jakich on powstał. Odwoływano się przy lym przeważnie do opisu jakościowego, a rzadko tylko do opisu ilościowego. Dzięki analizie takiej udało się określić zdolności rysunkowe u d/icci w zależności od wieku, a tym samym wyodrębnić pewne fazy rozwojowe w tym zakresie. Starano się także przy jej pomocy ustalić współzależność między zdolnościami rysunkowymi a ogólną zdolnością intelektualną uczniów. Próbowano też. odwołując się do opisowej analizy rysunku, ukazać życic psychiczne dzieci i to zarówno pod względem ich rozwoju intelektualnego i emocjonalnego, jak i społecznego.

Posługując się opisową analizą rysunków, badacz kieruje się najczęściej ogólnym wrażeniem, jaki wywiera na nim dany rysunek, i żywiołową emocjonalną reakcją wyrażającą jego upodobanie lub odrazą do analizowanego rysunku (por. S. Szuman. 1962. s 163). Wprawdzie posługuje się przy tym niekiedy także pewnymi kryteriami oceny, są to jednak kryteria z reguły bardzo ogólne i mało precyzyjne. Bierze się pod uwagę takie m.in. kryteria, jak różnorodność podejmowanych tematów, stosunki zachodzące między całością rysunku a jego poszczególnymi częściami (szczegółami), zgodność rysunku z jego odpowiednikiem w rzeczywistości, sposób dobierania barw itp. W każdym razie wskutek ogólności kryteriów, a przede wszystkim osobistych wrażeń, stanowiących istotną podstawę opisowej analizy rysunków, jest ona zabarwiona mocno subiektywnie, pozbawiona większego zobiektywizowania i uzasadnienia wyrażanych ocen.

Psychometryczna analiza rysunków

Analiza rysunków, wsparta na badaniach psychomcirycznych, polega na posługiwaniu się podczas niej bardziej uszczegółowionymi kryteriami oceny analizowanych wytworów. Obowiązuje w niej więc bliżej skonkretyzowane podejście do wyrażonych ocen i opinii o danym rysunku w porównaniu z analizą opisową. Analiza psychometryczna pragnie pozostawać wierna ogólnym zasadom współczesnej metodologii badań naukowych (oczywiście w granicach, w jakich jest to możliwe w przypadku analizy wszelkich wytworów działania, nic wyłączając /. tego rysunków). Za jej pomocą starano się — jak dotychczas — zbadać przede wszystkim inteligencję, myślenie i spostrzegawczość. Inicjatorzy tych badań postawili sobie za punkt honoru, aby zapewnić im możliwie wysoką dia-gnostyczność.

Przykładem psychometryczncj analizy rysunków może być pomiar inteligencji zaproponowany przez F. Goodcnough (1954). Pomiar ten nazwano skalą lub testem „Narysuj człowieka" („Draw-a-Man"). Opiera się na jednym tylko rysunku postaci ludzkiej, którą osoba badana rysuje na specjalne życzenie. Przy ocenie rysunku nic bierze się pod uwagę zdolności artystycznych jego wykonawcy,