74510 Zasady Wykładni Prawa L Morawski8

Zasady wykładni prawa ■ *

2, Teoria deklaratoryjna i konstytutywna wykładni

W teorii i praktyce stosowania prawa bardzo ważną rolę odgrywa odróżnienie teorii deklaratoryjnej i konstytutywnej wykładni prawa. W myśl teorii deklaratoryjnej wykładni celem interpretatora jest odtworzenie, a nie tworzenie sensu przepisów prawnych. Zwolennicy konstytutywnej teorii wykładni twierdzą z kolei, że wykładnia przepisów prawnych w pewnych sytuacjach (nie wszystkich oczywiście) ma i może mieć charakter twórczy⁷. W literaturze niemieckiej sytuacje tego rodzaju zwykło się określać terminem „rozwijanie prawa” (Rechtsfortbildung)⁶. W sporze między zwolennikami teorii deklaratoryjnej i konstytutywnej wykładni podstawowe znaczenie ma samo odróżnienie wykładni odtwórczej od wykładni twórczej. Granica między aktami wykładni odtwórczej i twórczej nie jest bowiem ostra i w praktyce w wielu przypadkach wręcz niemożliwa do ustalenia. Fakt ten odnosi się zresztą w równym stopniu do interpretacji prawniczej, jak i innych typów interpretacji spotykanych w różnych dziedzinach humanistyki⁹. W tej kwestii w naszej literaturze prawniczej na uwagę zasługują dwie koncepcje. W myśl pierwszej z wykładnią twórczą mamy do czynienia w tych sytuacjach, w których interpretator odchodzi od sensu literalnego przepisu¹⁰. W myśl drugiej koncepcji wykładnia twórcza to wykładnia, w której zawarty jest element nowości normatywnej, a zatem taka, która zmienia zakres czynów nakazanych, zakazanych lub dozwolonych^{1 2}. Nie trudno jest dostrzec, że obydwa te określenia niekoniecznie są ze sobą zgodne i co gorsza obydwa same wymagają wykładni. Musimy jednak się z tym pogodzić, iż teoria interpretacji nie jest tą dziedziną, w której zawsze moglibyśmy osiągnąć zadowalający poziom ścisłości.

■ L. Morawski, Precedens a wykładnia, „Państwo i Prawo” 1996/10, s. 5.

^R K. Larenz, Methodenlehre der Rechcswissenschafi, Beri in-f le ide lberg-New York 1979, s. 350; P. Kohler, Theorie des Rechts. Eine Einfiihrung, Wien-Kóln-Weimar 1997, s. 188, 221; R. Wank, Die Austegung von Gesetzen, Koln 2001, s. 50.

⁹ S. Fish, Doing What Comes Naturally, Durham and Ijjndon 1988, s. 108.

¹⁰ 1.. Morawski, Precedens a uyWadnia...

M. Zirk-Sadowski, Precedens a tzw. decyzja prawotwórcza, „Państwo i Prawo” 1980/6; Z. Ziembiński, Tworzenie a stanowienie i stosowanie prawa, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny’ 1993/4.