74752 str389

Brak laktazy po osiągnięciu dojrzałości uwarunkowany monogenowo jest cechą recesywną w stosunku do przetrwałej laktazy.

Zwyrodnienie wątrobowo-soczewkowe. Gen zlokalizowany jest na dłuższym ramieniu chromosomu 13. Częstość choroby 1 na 20 000 urodzeń. Początek choroby może ujawnić się w wieku młodzieńczym lub później. Zaburzenie jest spowodowane defektem przemiany miedzi ze zmniejszonym stężeniem ceruloplazminy w surowicy. Powoduje to podwyższenie zawartości miedzi w wątrobie oraz jej odkładanie w mózgu. Choroba nie leczona prowadzi do przewlekłego zapalenia wątroby i następstw neurologicznych, natomiast u osób leczonych - możliwa jest normalna długość życia.

Wyłączenie miedzi z diety lub wzmożone jej usuwanie z organizmu hamuje proces chorobowy.

Wrodzony przerost nadnerczy (defekt hydroksylazy 21). Częstość występowania choroby waha się od 1 na 40 000 w USA do 1 na 500 u Eskimosów. Najczęstszą przyczyną jest defekt enzymu hydroksylazy 21. Objawami choroby u noworodków są wymioty i wstrząs, który może prowadzić do śmierci.

U osobników żeńskich stwierdza się maskulinizację i obojnacze narządy płciowe. U osobników męskich obserwuje się przedwczesny rozwój. Leczenie hormonalne powoduje cofnięcie się objawów choroby.

Choroby uwarunkowane monogenowo autosomalnie dominująco

W tym rodzaju uwarunkowania genetycznego objawy chorobowe pojawiają się zarówno u homozygoty dominującej jak i heterozygoty, chociaż, podobnie jak w przypadku dziedziczenia autosomalnego recesywnego, stwierdza się taką samą częstość choroby i ciężkość jej przebiegu u osób obu płci.

Wzór rodowodu jest pionowy, chociaż zdarzają się “przeskoki” jednego pokolenia.

Wybrane cechy i choroby uwarunkowane monogenowo autosomalnie dominuiaco:

-    achondroplazja,

-    pląsawica Huntingtona,

-    hipercholesterolemia rodzinna,

-    zespół Marfana,

-    dystrofia miotoniczna,

-    glejak siatkówki (retinoblastoma),

-    porfiria ostra przerywana.

Achondropla/ja - karłowatość chondrodystroficzna.

Występuje z częstością 1 na 26 000 urodzeń. Mutacja ta charakteryzuje się pełną penetracją i znaczną stabilnością ekspresji u heterozygot; stan homozygotyczny powoduje tak duże zaburzenia, że prowadzi do śmierci w dzieciństwie.

Objawami tej mutacji są krótkie kończyny, szczególnie odcinki proksymalne, tułów normalnej długości z silnie pogłębioną lordozą lędźwiową i zwężeniem kanału kręgowego, wydatne czoło z zapadniętą nasadą nosa. Przeciętny wzrost dorosłego mężczyzny wynosi 132 cm, a kobiety 123 cm.

Należy podkreślić, że poza fizycznymi ograniczeniami, dolegliwościami ze strony kręgosłupa czy powikłaniami wynikającymi ze zwężenia kanału kręgowego, nie występuje w tej mutacji upośledzenie umysłowe - inteligencja jest w normie, podobnie jak i długość życia heterozygot.

Pląsawica Huntingtona. Częstość występowania waha się od 1 na 333 000 w Japonii do 1 na 5 740 w Tasmanii. Późna ekspresja genu, zlokalizowanego na 4 chromosomie, powoduje jego utrzymywanie się w populacji.

Początek choroby najczęściej jest obserwowany w czwartej dekadzie życia; objawia się zaburzeniami psychicznymi, pląsawicą i otępieniem. Prowadzi to do postępującego inwalidztwa. Śmierć następuje w 10 - 12 lat od wystąpienia pierwszych objawów choroby.

Hipercholesterolemia rodzinna. Częstość występowania choroby 1 na 500.

Gen jest zlokalizowany na chromosomie 19. Prawdopodobnie objawy chorobowe są skutkiem braku lub defektu receptorów wiążących lipoproteiny o małej gęstości (LDL). Pierwsze oznaki defektu pojawiają się na początku trzeciej lub czwartej dekady życia, m.in. w postaci niedokrwiennej choroby serca. Homozygoty dominujące mają bardzo wysokie stężenie cholesterolu, a objawy wieńcowe mogą pojawiać się już w wieku dziecięcym. Jeśli choroba nie jest odpowiednio wcześnie rozpoznana i leczona, prawie połowa chorych umiera przedwcześnie z powodu choroby niedokrwiennej serca (przed 60 rokiem życia).

Zespół Marfana. Częstość występowania choroby wynosi 1 na 10 000, z czego 25% stanowią nowe mutacje.

Objawia się arachnodaktylią, długimi kończynami, zmniejszonym stosunkiem długości tułowia do kończyn dolnych oraz skłonnościami do powikłań.

W następstwie tych zmian pojawia się m.in. skolioza oraz tętniak aorty. Średni wiek przeżycia wynosi 40 - 50 lat.

Dystrofia miotoniczna. Częstość występowania choroby wynosi 1 na 20 000. Lokalizacja genu na chromosomie 19. Choroba jest wynikiem obecności niestabilnej długości sekwencji powtórzeń trójki nukleotydów CTG na końcu 3’ w regionie ulegającym transkrypcji genu dystrofii miotycznej. U ludzi zdrowych liczba powtórzeń waha się od 5 do 37.

Nasilenie występujących objawów chorobowych jest skorelowane z liczbą powtórzeń CTG. W postaci lekkiej stwierdza się 50 - 99 powtórzeń, klasycznej

39