82138 str206

li- Bajfciewścz-Grdbowdu. Z. Mikulski. Ilyitroiojju ojrfbiir. Wanuiwa 2005 ISBN 8.1-0I-I4579-X.«'by WN PWN 21X15

2. EROZJA KORYTA RZECZNEGO I RUCH RUMOWISKA W RZEKACH

Jeśli obciążenie rzeki produktami erozji jest mniejsze od jej siły unoszenia, co oznacza, iż rzeka transportuje mniej materiału niż mogłaby go unieść, wówczas woda płynąca żłobi podłoże. Ta działalność wody rzecznej polegająca na pogłębianiu i poszerzaniu koryta nosi nazwę erozji rzecznej. Działalność pogłębiająca nosi nazwę erozji dennej (wgłębnej), działalność poszerzająca - erozji bocznej. Zdaniem Klimaszewskiego (1987) erozja wgłębna zachodzi wówczas, gdy rzeka eroduje skały podłoża, natomiast, gdy wcina się w pokrywy aluwialne zachodzi erozja denna.

□

$

Cl

C

7T

C

S> Hydrologia ogólna - Elżbieta Bajkiewicz-Grabowska, Zdzisław Mikulski - iLibrary Reader

lotatnik ” ITcADoTumen^"    _Str205~Paint " f Itelix iLibrary^’ Ę Hydrologia og...

/	A	1
		l \ b V
Z'v-	Y

I wg

Rys. 176. Rodzaje erozji rzecznej:

ws - wsteczna, b - boczna, wg - wgłębna

Erozja korytowa rozpoczyna się już. w obszarze źródłowym (rys. 176). Woda wypływająca ze źródła podmywa i rozluźna skały. Materiał znajdujący się na stokach powyżej źródła zsuwa się lub obrywa i przemieszcza się w dół doliny, skąd następnie jest zabierany przez płynącą wodę. W ten sposób dolina wnika głębiej i wyżej w obszar górski, rzeka przedłuża swoją dolinę w górę biegu (efektem erozji wstecznej może być kaptaż¹). Płynąca woda pogłębia koryto. Wcinanie się rzeki w podłoże postępuje nierównomiernie, zależy od rodzaju skał budujących dolinę i prędkości płynięcia wody. W skały o małej odporności rzeka wcina się szybciej, w skały odporne na erozję wolniej. W efekcie tego w profilu podłużnym rzeki zaznacza się schodkowość, powstają progi i załomy (zob. rozdz. II. podrozdz. 2.2.1. Profil podłużny i spadek rzeki).

Kaptaż rzeczny, przeciągnięcie, zdobycie górnego odcinka rzeki słabiej crodująccj przez rzekę aktywniejszą; zachodzi wskutek silniejszej erozji wstecznej jednej z rz.ek. spowodowanej np. jej większym spadkiem: może być też wywołany przez ruchy tektoniczne: przykładem jest kaptaż części Mozy przez Mo/elę (powyżej miejscowości Toull lub kaptaż Pokrzywianki przez Czarną Nidę.

206

O

rr.

a>

ro

o

CD

CO

CO

CO

o

©

©

&

(J