82247 skanuj0129 (6)

268 l)EON fOl.OtilA hTYC/NA

Autorzy tomistyczni do ostatnich czasów posługiwali się schoł as tyczną terminologią i klasyfikacją prawa moralnego, która polegała na wyróżnieniu: a) prawa preceptywnego (ms praecepliwm), b) prawa podmiotowego (/uv su-biccin um lub tłominatiwm), c) prawa obiektywnego (ius obiec tivum). Prawo preccptywne co do znaczenia niczym się nie różni od współczesnego prawa obiektywnego, prawo podmiotowe natomiast, nawet pod względem szaty słownej pokrywa się zupełnie ze swoim współczesnym odpowiednikiem, natomiast scholastycznc prawo obiektywne znaczy tyle, co przedmiot uprawnienia. A zatem w porównaniu z terminologią w spółczesną różnice są raczej nieistotne. Wobec tego celem ujednolicenia języka wydaje się rzeczą uzasadnioną zrezygnować ze scholastyczncj tradycji i dostosować się do języka współczesnej etyki i filozofii prawa z wyjątkiem pewnych kontekstów, w których szczególne racje usprawiedliwiają korzystanie z dawnego słownictwa.

Wstępna dyspozycja deontologii etycznej

Podane w yjaśnienia terminologiczne mają za zadanie wyeliminować z naszego pola widzenia niewłaściwe, pozaetycznc rozumienia terminu „prawo”. Niezależnie od tego ułatw iają one zarysowanie wstępnej dyspozycji problematyki deontologicznej. Dodatkowo ujawniła się w nich bowiem specyficzna struktura zjawiska deontycznego, na którą składają się dwie warstwy czynników składowych: ogólny imperatyw, czyli prawi* moralne oraz dwie jego normatywne pochodne w postaci pow inności moralnej i upraw nienia moralnego, l en w łaśnie stan rzeczy ma przed oczyma rozróżnienie prawa obiektywnego od prawa podmiotowego. Na tym roz różnieniu zostanie oparty najbardziej podstawowy podział deontologii etycznej. Obejmuje on dw ie części. W pierwszej zajmować się będziemy pro hlcmatyką ogólnego imperatywu, czyli prawa moralnego, druga zosta nie poświęcona zagadnieniom prawa podmiotowego, czyli moralnych uprawnień człowieka.

NAUKA O OBIEKTYWNYM PRAWIE MORALNYM

ROZDZIAŁ III

GENEZA, HISTORYCZNY ROZWÓJ ORAZ PODSTAWOWE ZAGADNIENIA PRAWA MORALNEGO

M prowadzenie

Jak wspomniano, obecnie centralnym przedmiotem naszych rozważań staje się zjawisko imperatywu moralnego, czyli prawa moralnego. Jego miejsce i rola w świadomości moralnej człowieka staw iają przed etyką rów nie ważne i skomplikowane zagadnienie, jak przeżycie wartości moralnych Wprowadzi nas w nie. zgodnie z przyjętą metodą, filozoficzny opis tego przeżycia

.1) Okazuje się, żc opis ten prowadzi do wykrycia antynomii zupełnie analogicznej do tej, która znamionuje zjawisko wartości. Stwierdzamy bomu najpierw, że imperatywy nakazujące nam szanować rodziców, mó-n prawdę, dochowywać zobowiązań, być gościnnym itp. czy też zakazu-i |i«• kłamstwa, kradzieży, zdrady i innych czynów, rysują się w naszej św ia-■ mości jako praw idła postępowania, których sami nic stwarzamy, ale zadajemy jc. a raczej są one nam dane niejako w gotowej postaci, jako coś rzeczywistego wcześniej i niezależnie od nas. Imperatywy te ponadto zobowiązują do odpowiedniego działania wszystkich ludzi i są dla wszyst-k k li jednakowe. Na tej podstawie stykając się / innymi ludźmi, nic potrze-b i]ciny wpierw dow iadywać się, czy znają i uznają panujące nad nimi pra-. o moralne; jesteśmy o tym prześw ladczeni z tego już elementarnego tytułu. ze są ludźmi, a przeto doświadczają istnienia tego prawa, lak jak i my i doświadczają go w ten sam sposób, co i my.

1 'jmując te dane naszego doświadczenia moralnego w formę ogólnego • niosku, powiedzieć można, żc prawo moralne przedstawia się nam jako •woista rzeczywistość obiektywna, stała i powszechna, a zatem w istnieniu swym wyższa i niezależna od woli człowieka i jego twórczych aktów.