84859 IMG78 (2)

racji zadań przez użytkowników w obrębie ograniczonej usługi serwisu. Jest io ocen z organizacyjnego lub technicznego punktu widzenia. Tymczasem użytkownik nie wij/ globalnej biblioteki cyfrowej jako pojedynczej instytucji czy współdziałających zasobów nieudanych, lecz jako globalny zbiór przydatnych mu dokumentów, w związku z czym bardziej użyteczne byłoby podejście holistyczne. Badania holistyczne mogłyby dotycźyó użytkownika, na przykład nauczyciela akademickiego przygotowującego zajęcia.« p₀. legać na obserwacji wszystkich narzędzi, które ta osoba wykorzystuje (a me tylko |y_c|, które oferuje jakaś biblioteka tradycyjna lub serwis GBC) i sprawdzaniu ich efektywności we wzajemnych kombinacjach.

Zwolennikiem holistycznego podejścia do oceny bibliotek cyfrowych jest Scott Niebo), son. który przedstawił koncepcję takiej oceny z kilku punktów widzenia: użytkownika, bibliotekarza, decydenta [Nicholson 200*1], Ocenę prowadzić można za pomocą matrycy te. matów i punktów widzenia na ocenę (elementy składowe systemu, efektywność systemu, użyteczność systemu, sposób posługiwania się systemem, interakcje z użytkownikiem)] dzięki której wybierane są: przedmiot i sposób oceny. Zastosowanie takiego modelu po! zwala na uzyskanie interesujących danych z każdej perspektywy i o wszystkich zagadnie, niach. Nic daje on możliwości zastosowania jednej miary oceny, gdyż tylko jednoczesne użycie wielu miar może pozwolić na holistyczne zrozumienie całego systemu.

4.9. Semantyczny Web oraz Web 2.0 i Nauka 2.0

Duże znaczenie dla przyszłego rozwoju GBC. jako internetowej infrastruktury wie-dzy. ma idea Semantycznego Webu. Jest on nową generacją Webu, którego twórcy starają się używać takiej reprezentacji informacji, aby była ona zrozumiała nie tylko dla ludzi, ale takie dla maszyn i nie tylko do celów poprawnego jej wyświetlania, ale również dla automatycznego stosowania, integracji i wielokrotnego wykorzystania przez wiele aplikacji. jest to jeden z najbardziej nośnych tematów badawczych ostatnich lat, z pogranicza sztucznej inteligencji i sieci rozległych - i jedna z głównych sfer działalności World Wide Web Consortium (W3C)¹⁴.

U podstaw Semantycznego Webu leży zmiana sposobu myślenia o danych [Daconta, Obst. Smith 2003, s. 2). Początkowo były one zamknięte w odrębnych aplikacjach; uważano je za wtórne w stosunku do przetwarzania danych. Tego typu niepoprawne podejście doprowadziło do zjawisk, które były przyczyną powstania wyrażenia GIGO”, wskazującego na zależność pomiędzy jakością danych i rezultatami ich przetwarzania. Oznacza ono. że dobre oprogramowanie jest całkowicie zależne od jakości danych. Informatycy zauważyli to. co dla bibliotekarzy zawsze było oczywiste: że dane są najważniejsze, muszą więc być odpowiednio weryfikowane i chronione. Semantyczny Web ma zapewniać obsługę danych w Sieci na poziomie odpowiadającym zakresem zarządzaniu danymi w bibliotekach [Grcenbcrg 2007, s. 207J. W tym celu powstały obiektowe języki programowania. stawiające dane na pierwszym miejscu. Wciąż jednak dane zamknięte były w poszczególnych aplikacjach, więc ich dostawcy mogli zamykać dostęp do danych, na przykład dla zwiększenia swojej konkurencyjności. Wraz z rozwojem Internetu i Webu. takich narzędzi jak XMLoraz Semantycznego Webu, dane uwalniane są z poszczególnych aplikacji. Ukierunkowanie ku danym przetwarzanym automatycznie wymusza tworzenie bardziej inteligentnych systemów, w tym serwisów GBC.

“ hiip://www.w3.org/,

*' GIGO - skrót od „gatbage in. garbage out", czyli śmieci na wejściu, śmieci na wyjściu (chodzi o wejście i wyjście systemu przetwarzania danych).

Semantyczny Web ma być środowiskiem, w którym dane będą hardziej zrozumiale dla komputerów dzięki strukturalnemu opisowi ich zawartości. Jego elementem jc- t równie? infrastruktura tworzona dla „inteligentnych" agentów (oprogramowanie), przemierzaj,j-tych Web w celu wykonywania złożonych działań na danych dla .woich użytkowników, co pociąga za sobą potrzebę pełnej integracji agentów z Webem i optymalne wykorzystanie jego infrastruktury (wysyłanie komunikatów, bezpieczeństwo, uwierzytelnienie, usługi katalogowe i zasady usług aplikacyjnych). W Semantycznym Webie następuje jawna deklaracja wiedzy, zawartej w aplikacjach Webowych, inteligentna integracja informacji semantyczny dostęp do Internetu i automatyczne pobieranie informacji z tekstu l.sługi Web współdziałają ze sobą na wielką skalę, dzięki czemu powstaje Web usług mterpre-towalnych przez komputery, wyszukiwanych, wykonywanych i komponowanych przez inteligentnych agentów.

Można wyróżnić cztery etapy wzrostu „inteligencji" danych, od najprostszych do danych zawierających ilość informacji wystarczającą do prowadzenia maszynowych wnioskowań na ich temat:

•    Teksty i bazy danych przed XML. Jest to etap początkowy, gdzie większość danych podporządkowuje się aplikacji. Inteligencja dotyczy więc raczej aplikacji, niż danych.

•    Dokumenty XMLdla określonych zastosowań (dziedzin). Na tym etapie dane uniezależniają się od aplikacji w obrębie określonej dziedziny. Mogą przemieszczać się między aplikacjami, ich semantyka jest automatycznie interpretowana przez narzędzia indeksujące.

•    Przestrzenie nazw, takie jak taksonomie i inne słowniki kontrolowane, przypominające tradycyjne JIW, stosowane w SIW. Na tym etapie dane mogą pochodzić z różnych dziedzin i zastosowań. Są one klasyfikowane za pomocą hierarchicznych taksonomii, które mogą być także wykorzystywane do wyszukiwania danych. Taksonomia opisuje relacje pomiędzy poszczególnymi kategoriami danych.

•    Metadane, pozwalające na identyfikację oraz wykorzystanie relacji pomiędzy obiektami. W coraz większym stopniu tworzone są automatycznie (zob. p. 4.2),

•    Ontologic i reguły (zob. p. 2.7). Ostatni etap pozwala na wnioskowanie nowych danych z danych istniejących na podstawie reguł wnioskowania, stanowiących łącznic model dziedziny. Dane są opisywane przez relacje i skomplikowane wyrażenia formalne, na których wykonywane są operacje logiczne. Na tym etapie nie istnieją już one jako pojedyncze, odrębne jednostki, lecz jako skomplikowany mikrosystem.

Semantyczny Web związany jest z danymi „inteligentnymi"; jest to maszynowo przetwarzana sieć inteligentnych danych, niezależnych od aplikacji, łączliwych, sklasyfikowanych, stanowiących część większego systemu (ontologii) [Daconta, Obst, Smith 2003, s. 4]. Dla umożliwienia realizacji idei Semantycznego Webu stworzona została bogata infrastruktura, którą można podzielić na cztery kategorie:

•    Języki dla Semantycznego Webu: głównie XML i jego aplikacje: RDF, RDFS, OWI¹

•    Ontologic, umożliwiające dostęp do sieci wiedzy czytelnej dla maszyn i przez nie przetwarzanej. Wiedza kodowana jest w formatach opartych na XML.

•    Kodowanie semantyczne stron Semantycznego Webu: dla umożliwienia rozumienia treści udostępnianych w Web muszą one być kodowane, czyli opisane za pomocą terminologii zdefiniowanej w ontologii lub różnych ontologiach.

•    Usługi Semantycznego Webu: są to aplikacje programowe pozwalające użytkownikom i agentom na bezpośrednie ich wywoływanie. Mogą być wyszukiwane, opisywane i udostępniane w intranetach, extranetach i w Internecie, w oparciu o XML i standardowe protokoły Webu.

Architektura Semantycznego Webu przedstawiona została w mojej poprzedniej publi-

1

OWL - Web Ontology Language; podstawą lej technologii jest wyróżnianie klas i ich własności wraz z tworzeniem złożonych relacji pomiędzy nimi.