86059 S5006731 (2)

260

Tadeusz Malinowski

Tom IM

fan

IX

nowiące zespołów, możemy zaliczyć do narzędzi typu kowalskiego jedynie z zastrzeżeniem.

Na terenach polskich nie znaleziono dotychczas nożyc do cięcia blachy, które to zabytki częste spotyka się w tym okresie na terenach Niemiec, Austrii, Francji, Czech, Węgier d innych (Hallstatt ³); Stradonice, ⁴); Mimkńcs,⁵); i inne).

W zestawieniu narzędzi kowalskich umieściłem także tłoczki czyli punce, uważane często przez niektórych archeologów za szydła. Nie są one tak typowym narzędziem kowalskim jak np. młotki czy też pilniki; są raczej narzędziami cyzelerskimi, gdyż służyły prawdopodobnie do tłoczenia i wybijania wzorów na przedmiotach metalowych. Spotykamy je dość często na naszych terenach, ale zamieszczony poniżej ich wykaz nie obejmuje wszystkich okazów dotychczas znalezionych.

ostrze. Otwór na trzonek nie leży w środku izcrol kości młotka, lecz znajduje się bliżej jednego] z boków, podniesionych w tym miejscu. Na poi wierzchni widoczne są ślady kucia młotkiem! Oprócz tego młotka znaleziono razem z nim] 4 groty oszczepów oraz 2 siekiery, w tym jedna] z tulejką. Jest to prawdopodobnie znalezn z osady, z warsztatu kowalskiego *). Ryc. 6. \ Literatura — W. La B a u m e, Der Waffenfiofl aus Żarnowitz, str. 39—43, ryc. IG.

OS*

I

MŁOTKI

1.    Gać, pow. Przeworsk. Ryc. 1.

Literatura — K. Hadaczek, Cmentarzysko ciałopalne, str. 11, tabl. VIII; J. Kostrzewski, Od mezolitu ..., str. 323.

2.    Korytnica, pow. Jędrzejów. Ryc. 2,3.

Literatura — J. Kostrzewski, Od mezolitu... str. 323; J. Kostrzewski, Pradzieje Polski, str. 196.

3.    Rządz, pow. Grudziądz.

Wymiary: długość 9,5 cm. szerokość 1,6 cm, wysokość .1,5 cm, otwór 1,5X0,4 cm. Znal. 2. 4. 1884, w grobie 8. Ryc. 3c.

Literatura — S. Anger, Das Graberfeld, str. 12, tabl. 7,5; S. Anger, EisenwerkzSuge, str. 466, iyc. 9; J. Kostrzewski, Die ostgermanische, t. 1, str. 174, ryc. 189; J. Kostrzewski, Od mezolitu, str. 307; J. Kostrzewski, Pradzieje Polski, str. 176; W. La Ba ume, Vorgeschichte von Westpreussen. str. 62, tabl. 11,18; W. La B a u m e, Urgeschichte der Ostgermanen, str. 100, ryc. 48g; H. Ohlhaver, Der germanische Schmied, str. 125.

4.    Siemianice, pow. Kępno.

Wymiary: dług. 9,5 cm. szer. ostrza 2.2 cm, obucha 1.6 cm. otwór owalny o średnicy 1,8X0,7 cm. Grób 1—2. Ryc. 4.

Literatura — J. Szembekówna, Sprawozda* nie z poszukiwań, str. 58—59, ryc. 7; Z. S z e m-bekówna, Sprawozdanie'z poszukiwań, str. 16; . B. Erzepki i J. Kostrzewski. Album zabytków, zeszyt 4. str. 2, ryc. 16; J. K o s t r z e w* ski, Wielkopolska, ryc. 666; J. Kostrzewski, Od mezolitu, str. 323; Wł. Antoniewicz, Archeologia Polski, ryc. 35,23.

6. Okolica Kalisza (Korczak?). Ryc. 5,5 i 5,6. 2 młotki żelazne.

Z materiałów prof. J. Kostrzewskiego.

6. Żarnowiec, pow. Wejherowo.

Znalezione tu w 1884 r. młotek żelazny o nieregularnych kształtach, długości 8,5 cm. Obuch w przekroju prostokątny, z drugiej strony płaskie

r?

Chmielów 1 % miejscowość jtopaliskowych oskrobę Żelazn z _Dą powierzchni {4 cm, w tym do osadzenia ^ lekko zwęża się sią w zbiorac sklej Akademii trtntaryzowan] był na sali oki

4. Siemia w. il — Fig.

Marti

[i Nowy Dwó

Literatura — nische, str. 17 schichte der H. Ohlhav 125.

3. Rządz, pow. grudziądzki Zespół narzędzi żelaznych z grobu kowala z I w. przed n. e. a) 5 pil-l ników (według Angera). ²/s w. n. b) Oskroba (tanin Wedł. J. Kostrzewskiego. Vs v n. c) Młotek (wedil J. Kostrzewskiego). */a w. n. — Fig. 3. Rządz, distr.f de Grudziądz. Outils en fer d’une tombe de forgenfl du I er siede avant J. Chr. a) 5 limes (d’apres Angol b) Rape (d’apres J. Kostrzewski), c) Marteau (d'aprts| J. Kostrzewski). a en ²/s, b—c en V* gr. nat

Ryc.

[1 Rządz, pow. szer. 13 cm. Z literatura — tabl. 7, 6; S. iyc. 10; J. K 11, str. 175; r aolitu, str 3( Polski, str. 17 von Westpreu Baume, Urg ryc. 48c; H. Schmied. Str.

KLESZCZE (OBCĘGI)

Opatów, i z okolic Kalisza, jak i rysunki tychże zabytków pochodzą z materiałów prof. Józefa Kostrzew-s k i e g o.

³)    H. Ohlhaver, Der germanische Schmied und sein Werkzeug, Leipzig 1939, str. 112.

⁴)    idem, op. cit. str. 114 (za Pióem).

^s) idem, op. cit. str. 116 (za Lehóczkym).

Korytnica, pow. Jędrzejów.

Obcęgi żelazne o półksiężycowatych szczękach! rączki spięte przy pomocy urządzenia przypon! nającego kolec sprzączki do pasa, zgiętego w odf powiednim miejscu. Ryc. 2,1.

Literatura — J. Kostrzewski, Od mezolit! str. 317 i 323; J. Kostrzewski, Praslowiafii szczyzną, str, 96; J. Kostrzewski, Prądzie! Polski, str. 196; K. Majewski, Importy rzymj skie, str. 19.

Skowarcz, pow. Gdańsk.

Literatura — J. Kostrzewski, Die ostgerma^ nische t. 1, str. 176.

Okolice Kalisza (Korczak?). Ryc. 5,1. I Obcęgi żelazne o., półksiężycowatych szczękaj Z materiałów prof. J. Kostrzewskiego.

°) zob. W. L a B a u m e, Der Waffenfund aus Z*i nowitz Kr. Putzig Westpr. (3. bis 4. Jahrh.), Gothi| kandza, zesz. 2 — 1940, str. 43, wiersz 14 i następne.

I Chmieló w cioboczny w p wierzchniami zem z dwien i 8,2), uch wy dziem, któregc towate ostrze (ryc. 8,3). Nai trzonka Grób ! Literatura — i Wykopaliskowy 187; J. K o s t r I K Maje wsi ¹ lurkowo, p fm. szer. 1 cm. kroju pilnik i* Posiadał nacięc ®ie starte. Bra Hyc. 9.

Literatura — J Nische, str. 17 ^4 mezolitu, s Emskie, str. '