88052 SNC03609

najczęściej wyraźnie zaznaczona, przyziemna inwersja temperatury. Powstają _w rze doby, charakteryzującej się ujemnym saldem promieniowania (w nocy, wie<^ rem i z rana), i trwają nieraz, zwłaszcza w zimie, przez kolejne dni. W lecie gdy i_en,_D ratura szybko spada, pojawiają się już wieczorem w zagłębieniach terenu, nad poi mokłymi łąkami, na polanach leśnych itp. Po wschodzie słońca szybko jednak zanj. kaja, zarówno z powodu wyparowania, jak i rozproszenia wskutek ożywienia cyrkulacji powietrza. Miąższość warstwy mgieł radiacyjnych wynosi od kilku do kilkuset metrów. Szczególnie wysokie i zarazem długotrwałe są mgły w dolinach i kotlinach górskich - powstają w nich malownicze „morza mgieł”. Zimą w stacjonarnych wyżach tworzą się wyjątkowo trwale i rozległe warstwy „mgieł wysokich”, obejmujące atmosferę aż do poziomu granicy inwersji temperatury, powstającej wskutek osiadania i wy-promieniowania.

-    Mgły adwekcyjnc powstają w wyniku oziębienia ciepłego (i dostatecznie wilgotnego) I powietrza, napływającego nad chłodne podłoże. Przewodnictwo turbulencyjne - od-1 dawanie ciepła / atmosfery do powierzchni ziemi - obejmuje zwykle dość grubą war-1 stwę napływającego powietrza, w której temperatura może obniżyć się do punktu I rosy, powodując utworzenie się mgły. Sięga ona co najmniej 10 m nad ziemią, czasem I aż do 1-2 km. „Prawdopodobieństwo pojawienia się mgły adwekcyjnej jest tym więk-1 we, im szybszy jest spadek temperatury podłoża w kierunku ruchu ciepłego powie* I trza (Molce, Tymański. 1973, hit 102). Dlatego mgły adwekcyjnc występują najeżę* I śctej na pograniczu obszarów o zróżnicowanych temperaturach - na skraju zimnych I prądów morskich, na wybrzeżach itp. Największą gęstością odznaczają się mgły nad I powierzchnią chłodnych mórz i zimnych prądów oceanicznych. Mgłom adwckcyjnym I towarzyszą najczęściej umiarkowane prędkości wiatru, związane z adwekcją względ-1 nie ciepłych mas powietrza. W tych oziębiających się od dołu masach panuje równo-1 waga stała, a w wielu przypadkach - inwersja temperatury.

-    Mgły frontowe powstają przy powierzchni (rontów atmosferycznych, najczęściej fron-1 lów ciepłych. Geneza takich mgieł jest złożona, bowiem kształtują je: a) parowanie I kropłi deszczu, pochodzących z chmur na powierzchni frontalnej i kondensacja pary I wodnej w zimnym powietrzu pod nachyloną powierzchnią frontu; parowanie rozwija «e wskutek wyższej temperatury parujących kropli, trafiających w otoczenie masy po-1 wietrzą o temperaturze niższej od punktu rosy, b) mieszanie się mas powietrza chłodnego i ciepłego, ale nienasyconego parą wodną w pobliżu frontu; proces ten, wskutek I nieliniowej zależności między prężnością pary nasyooncj i temperaturą może doprowadzić do przesycenia, ponieważ średnia temperatura zmieszanego powietrza może być I niższa od temperatury punktu rosy dla powietrza o „uśrednionej” wilgotności (rys. 5.7). I

-    Mgły z mieszania powstają także niezależnie od frontów - obserwuje się je często w stre-1 fach dużych kontrastów termicznych, zwłaszcza na morzach subpotamych, np. na pograniczu Prądu Labradorskicgo i Gołfstromu. Zjawisko to bywa nazywane dymieniem mórz (łub jezior). Podobny charakter mają mgły utrzymujące się nad oceanami i ich wybrzeżami w pobliżu zimnych prądów w strefie podzwrotnikowej, np. na pustyni Namib w południowej Afryce, a także na wybrzeżach chilijskich w Ameryce Południowej.

.. Mgły z wyparowania powstają nad względnie ciepłymi akwenami wskutek ochłodzenia pary wodnej, podlegającej dyfuzji w chłodnym powietrzu. Mgły te spotyka się nad morzami, jeziorami, rzekami i podmokłymi gruntami na lądzie. Geneza tego zjawiska gy$, 5.7. Kondensacja pary wodnej wskutek zmieszania patrzą o temperaturze 7, i wilgotności właściwej </, ^powietrzem o temperaturze T₂ i wilgotności właściwej q₂, jrtdnia wilgotnoSć q > q_m$x

jest podobna do genezy mgict adwekcyjnych; główną rolę spełnia tu jednak nic adwekcja powietrza, ale pojemność cieplna i bezwładność termiczna zbiorników wodnych. Na powierzchni utrzymujących długo wysoką temperaturę akwenów zachodzi parowanie, z intensywnością zależną od temperatury powierzchni parującej. Powstająca para trafia jednak natychmiast w otoczenie zimnego powietrza i jeśli jego temperatura jest niższa od punktu rosy - kondensuje, tworząc mgłę. Ten sam proces może również wywoływać wspomniane wyżej „dymienie mórz"; konieczna jest jednak dostatecznie duża różnica między ciepłym, parującym morzem i nadlegiym powietrzem; różnica ta wynosi zwykle 10 lub więcej stopni (Hołec, Tymański, J973j.

- Mgły orograficzne powstają przy unoszeniu się powietrza po stokach gór; następuje wówczas adiabatyczne oziębienie rozprężającego się powietrza, zaś dodatkowym czynnikiem spadku temperatury - aż do punktu rosy - bywają często straty ciepła wskutek przewodnictwa turbulencyjnego, zwłaszcza gdy np. góry pokryte są śniegiem albo zbocza są zimne z powodu ekspozycji północnej czy radiacyjnego wychłodzenia w nocy. Mgły orograficzne mogą być utożsamiane z chmurami Stratus, obejmującymi wierzchołki gór lub wzniesień.

Mgły należą do zjawisk atmosferycznych, powstających pod silnym wpływem podłoża atmosfery. Sprzyja im wychłodzenie powierzchni ziemi, znaczny kontrast między temperaturą powietrza i powierzchni ziemi lub między sąsiadującymi częściami podłoża. Prędkości wiatru podczas mgieł są - z pewnymi wyjątkami - niewielkie, równowaga pionowa w atmosferze - stabilna. Para wodna, z której powstają kropelki mgły, pochodzi z parowania w miejscu tworzenia się mgły lub dostarczana jest z zewnątrz, wskutek adwekcji wilgotnego powietrza.

Częstość powstawania mgieł jest bardzo zróżnicowana przestrzennie. Większość mgieł na kuli ziemskiej tworzy się w wysokich szerokościach geograficznych i w klimatach oceanicznych. Mgliste są doliny i kotliny górskie, pojezierza, strefa wilgotnej tun-diy, a także wymienione wyżej rejony na Atlantyku i Pacyfiku. W nocy i w zimie mgły występują częściej niż w ciągu dnia i latem.

W Polsce mgły występują najczęściej w okresie jesiennym; działa wtedy z jednej strony bezwładność termiczna lokalnych i zewnętrznych (Atlantyk) źródeł wilgoci, a z drogiej strony - radiacyjne wychładzanie się lądowego podłoża atmosfery. Maksymalna miesięczna częstość mgieł w Polsce przypada na październik (4-12 dni z mgłą), najrzadziej mgły występują w czerwcu (1-3 dni). Jak podaje A. Woś (1999), mgły na Nizinie