bolsche001301 djvu

13

Obronne narzędzia kamienne, noże i ostrza strzał z łatwego do obrabiania krzemienia, które świadczą o istnieniu współczesnego mamutowi człowieka, znajdują się niekiedy w warstwach skalnych, które już istniały, gdy się epoka lodowa ze swemi mamutami i lodowcami rozpoczęła. Ukazują się tam ślady pierwotnej kultury ludzkiej obok kości olbrzymiego słonia, nie tylko większego rozmiarami i odmiennego kształtem od mamuta, lecz i starszego niż on, — tak zwanego słonia południowego. Ten słoń południowy mieszkał we Francji i Niemczech w gajach laurowych i pod kwitnącemi magnoljami, nie zaś u brzegów lodowców wśród mchów i porostów.

Wraz z nim cofamy się do epoki trzeciorzędowej, ta zaś przenosi nas nie do zimniejszego, lecz przeciwnie do znacznie gorętszego klimatu. Obrazek, który powyżej nakreśliłem, odnosi się do jej połowy: Europa posiadała wówczas płaszczyzny z żyrafami i lasy dziewicze, zamieszkane przez małpy człekokształtne, jak Afryka dzisiejsza. Zdaje się więc, że najdawniejsze kamienne narzędzia człowieka sięgają granicy tego gorącego okresu, środka epoki trzeciorzędowej. Człowiek ówczesny dobrze przystaje do powyżej nakreślonej dekoracji. Istnieje on na ziemi już blizko od miljona lat—jako istota, która sporządziła sobie prostą, ale całkiem dogodną do walki z olbrzymierni zwierzętami broń i narzędzia kamienne, a zatem posiadała wyraźne zawiązki pewnej _r kultury.^u

Jeżeli jednak myślą tak daleko się zagłębimy, musi nam się samo przez się nasunąć pytanie dalsze, mianowicie: czy człowiek nie jest czasem znacznie starszym jeszcze?

Cofając się o miljon lat wstecz, znaleźliśmy go już i tak wśród niepojętych cudów pierwotnego świata w naj-osobliwszem towarzystwie zwierząt, poprzedników mamuta, w klimacie od dzisiejszego zupełnie odmiennym, w Europie, której Alpy dopiero się tworzą, która ma jeszcze całkiem niepewne i zmienne granice mórz. Właściwie niewielka byłaby różnica, gdyby się okazało, że występował wśród