CCF20090212002

przyjaciółmi i kolegami. Osoby, z którymi rozmowy miały dla mnie szczególne znaczenie, to: Phillipe Rochat, Josep Cali, Malinda Caipenter, Nameera Akhtar, Giną Conti--Ramsden, Elena Lieven, Tricia Striano, Holger Diessel, Nancy Budwig i Ann Kruger. Wszystkie te osoby czytały też całość lub fragmenty pierwszych wersji tej książki i dostarczyły mi bardzo pomocnych komentarzy. Jestem także bardzo wdzięczny Michaelowi Cole i Kathedne Nelson, którzy recenzowali manuskrypt dla Harvard Uni-versity Press i również byli źródłem wielu cennych uwag.

Chciałbym także podziękować za pomoc redaktorską i wszelką inną: Katharinie Haberl i Ankę Forster na „froncie domowym”, w Lipsku, oraz Elizabeth Knoll i Ca-mille Smith w Harvard University Press.

Rozdział 1

ZAGADKA I HIPOTEZA

Wszystkie największe osiągnięcia umysłu przekraczały możliwości jednostki pozbawionej pomocy innych.

Charles Sanders Peirce¹

Pewnego razu, około sześciu milionów lat temu, gdzieś w Afryce, w wyniku rutynowego zdarzenia ewolucyjnego część populacji człowiekowatych została odizolowana - w sensie reprodukcyjnym - od reszty gatunku. W procesie dalszej ewolucji owa nowa grupa podzieliła się na następne grupy, czego końcowym efektem było kilka gatunków małp dwunożnych z rodzaju Australopithecus. Z tych nowych gatunków wygasły wszystkie z wyjątkiem jednego, który przeżył aż do momentu około dwóch milionów lat temu, przez ten czas zmieniając się tak bardzo, że trzeba było nadać nazwę nie tyle nowemu gatunkowi, ile całemu rodzajowi: Homo. W porównaniu ze swymi przodkami australopitekami, wysokimi na mniej więcej metr i dwadzieścia centymetrów, o mózgach wielkości mózgu małpy i nie posługującymi się narzędziami kamiennymi, Homo był większy, miał większy mózg i znał narzędzia kamienne. W krótkim czasie Homo zaczął podróżować prawie po całej Ziemi, choć żadna z jego wczesnych wypraw poza Afrykę nie pozostawiła trwałej nowej populacji.

Następnie, nadal gdzieś w Afryce, około 200 000 lat temu, jedna z populacji Homo rozpoczęła całkiem nową

7

1

Charles Sanders Peirce, cytowany w: J. Buchler (red.), Philoso-phical Writings of Peirce, Dover 1940.