P1100937

58 Halina Waszkielewicz

Warto przypomnieć, że to właśnie od publikacji dwóch bajek w roku 1971 zacze- I ła się obecność Pietruszewskiej w literaturze²¹⁸. (Pisarka jest także autorką trzech sztuk dla dzieci: JJea okoiukci (1975), Hemodam nenyxu, mu Eucmpo xopoiuo ne I óbieaem (1975), 3ojiomcm 6ozuhh - 1986). Kolejne bajki ukazywały się początko* I wo w gazetach i miesięcznikach literackich. W odrębnym książkowym wydaniu I (oraz w imponującym nakładzie dwustu tysięcy egzemplarzy) pojawiły się w roku I 1991 pod tytułem - Jlenenue Bacwim u dpyzue ckcisku. Dopiero dzięki tym wy- I sokonakładowym wydaniom Pietruszewska zaistniała w świadomości czytelników I jako bajkopisarka, choć, jak już wspomniano, bajki pisała „od zawsze”, a na swym I koncie ma także „bajkowe teksty” dla słuchowisk radiowych oraz scenariuszy fil- I mów animowanych, z których najgłośniejszym osiągnięciem jest wspomniany już i kultowy animowany film Jurija Norsztejna i Franczeski Jarbusowej - Ckci3kq I CKCJ30K.

Bajki Pietruszewskiej, podobnie jak proza, grupowane są w cykle. Jest ich osiem: I HenejioeenecKue cko3ohku, FlpuKJUOHenm Eapóu (ManeHbKcm eoniueómiąci), upu-I mioHenm c eonuieÓHUKOMu, KoponeecKue npuKJUOHemiH, TlpuKnioHenm juodeu, Jim-1 zeucmiNecKue ckchohku (JlycbKU órnnbie, EypnaK), Mopcnue noMoiiHbie paccm3b\, I ffuKue Dtcueomnbie cko3ku. Za te ostatnie Pietruszewska otrzymała nagrodę «Majibiiil 3ojiotoh OcTan» w kategorii „Najlepszego utworu humorystycznego roku 1994”.

Bajki Pietruszewskiej są bardzo zróżnicowane zarówno formalnie jak i tematycz l nie. Gatunkowo - oprócz bajki - są w zbiorach również baśnie, opowiadania, nowele. Autorka grupuje swe utwory w cykle pod hasłem: npHKJUOHeHHa. Rygorystycznel przestrzeganie zasad gatunku najwyraźniej nie zaprząta jej uwagi, choć, jak zauważał Lebioduszkina, y nee ece ecmb, vmo nojiootceno no Ilponny u 6e3 Uponna: eom ea\\ óbimoebie CK03KU, eom eojnueónue, a eom — cko3KU o Dtcueomnbix²¹⁹.

Lektura bajek poświadcza, że są one bardzo mocno związane z pozostałą twór-1 czością Pietruszewskiej (B mo oice epeMH ceoeu ycmpmnemocmbio k 3Jio6odneaub\M I npoóneMOM coepeMetmocmu ckosku IJempyiueecKou cpoduu paccM3aM^m). Ich I adresatem niekoniecznie jest dziecko, wiele skierowanych jest do dorosłych, choćby I już poprzez sam tytuł (Cko3Ku dnu 63poćnux, Ckojku dnu eceu ceMbu). Pozostałe za-1 wierajątyle aluzji i szyfrów, że może je dostrzec tylko dojrzały czytelnik - erudyta. I Autorka grupuje bajki według kryterium adresata (Ckcx3ku paccmsaimbie denmt, Ckcbku dnn e3pocnbix) bądź gatunku (uacmomąue i nenacinonufiie ckcuku).

Można nawet zauważyć, w ślad za Olgą Lebioduszkiną, że bajki Pietruszewskiej adresowane są kolejno do wszystkich pokoleń, a więc i do dzieci dopiero oglądających obrazki (IIopocenoK IJemp) oraz uczących się czytać (Chojko oó a3ÓvKe\ ^{1 2 3 4}

i do dorosłych, którzy, według jej przekonania, będą ucKamb ee meKcmbi e nymamme aioe Tpembezo TbicjtHejiermu?*⁵.

W bajkopisarstwie autorki opowiastek o prosiaczku Piotrze pobrzmiewają zarówno europejskie (bracia Grimm, E.T.A.Hoffman, Hans Christian Andersen⁶, Charles Perrault, Jean de La Fontaine), jak i rodzime folklorystyczne oraz literackie tradycje (Sałtykow-Szczedrin, Fiodor Sołogub, Maksym Gorki⁷, Michaił Bułhakow). Nie ulega wątpliwości, co zauważa także Tatiana Markowa, że Pietruszewska odwołuje się do lektury czytelników (anejuiupyem k jiumepamypHou u (po.ibKiopHoii nausimu mimameJiH⁸). Jednakże bajki Pietruszewskiej przy całej swej ..pamięci gatunku" są na wskroś nowoczesne.

W konwencjonalną ramę bajki Pietruszewska wplata bowiem niezwykłe pomysły fabularne, zawsze jednak osadzone w realistycznym, współczesnym świeeie. Stałe, wielowiekowe elementy bajki przeplatają się w tekstach Pietruszewskiej ze współczesnością i właśnie nierozerwalność tych dwóch odległych komponentów stanowi jeden z wyrazistych wyróżników jej bajkopisarstwa. Tatiana Markowa widzi w takim rozwiązaniu zasługę autorki w poszerzaniu tradycyjnego obszaru bajki (pacutupenue duana30Ha ckcuku^{9 10 11}). Bohaterów otacza bowiem XX wiek ze wszystkimi swoimi cywilizacyjnymi atrybutami, - telewizją, tramwajami, komputerami itd. Obecny w nich jest także potoczny, mówiony język. Językiem. Pietruszewska, jak zwykle, posługuje się po mistrzowsku (eiipmyo3uo paóomaem c M.r^c). Gromowa wyraża nawet przekonanie, że to właśnie język jest tym. co w bajkach Pietruszewskiej najbardziej fascynuje (ca.\toe 3a\tevameibHoe - jmo ux «mt' To ogólne spostrzeżenie Gromowej rozwija Markowa, podkreślając, iż wypowiedzi narratora stanowią niezwykły leksykalny kolaż, o którego specyfice przesądza także składnia. Osobliwości leksyki i składni służą wyeksponowaniu specyfiki „bajkowego” myślenia — myślenia prymitywnego¹².

Jak odnotowała Irena Hubicka¹³, w bajkach Pietruszewskiej nie występują tradycyjne rosyjskie postaci w rodzaju Konika Garbuska. Iwanuszki-Duniczka

1

" ||| przypis nr I niniejszego rozdziału.

2

^mCyt. wg: O. JIe66/iyuiKHHa. LUexepejci()a oicueci, nom,,. O hohmx cica30'imiKax u ckoskiik. «jlpyw*

3

6a HapofloB» 2007,    3. htlp://magazines.russ.ru/druzhba/2007/3/let2-pr.html. Dostępne 16.07,2007.

4

^12,1 T. JJauuAOBa, CyMepnu peajtuwa..., op. cli.

5

   Cyt. wg: O. JleófiayuiKHHa. Ulexepe3ada Mruea. nom... op. cit

6

   O swojej mistycznej więzi z Andersenem Pietruszew ska pisze w eseju pt Tmm-Bon* mm Cnaw

o cKa3Ke. «HH0CTpaHH£iH JitrrepaTypa» 2006 Na I. http: inagazines.russ.ru mestran    •'H*

Dostępne 16.07.2007.

7

^m Chodzi o jego satyryczne PyccKue ckcbku.

8

   T. MapKOBa. IfojmuKa ckojok JJ. 17empytu&scmiL [w:] ^JepctmrMoaie mmmmmm -ckm Jtumepamypa: HaifUOHaĘ&Hóe paMumue u pecuonóąbHbte ocoóennocMm. fciotrepaHoypr m. 2. s. 199.

9

   T. MapKOBa, flojmuKa ckojok J1. IJentpyutcccmH. op. cii., s. I9&.

10

   M. TpoMOBa. JJpoMamypcua Jluniuiubi nentftywencKOM [w:} tejże:    .iw*»«

MamypcuM, Mockbu 2003, s. 118.

11

^2:7 Tamże, s. 120.

12

^22R T. MapKOBa. ffostnuHa ckojok Jl. fiempyiuencmn. op. cit. s. 200.

13

^ 1. Hubicka bajki i baśnie, (w:) t^jźe: ł*rvca Lmbntły    wsAh• ■ .ot! ^

poetyki. Kielce 2003, s. 173.