22 (810)

60 PODSTAWOWE POJĘCIA I MODELE

nero w informacji. Model ten został później rozwinięty i udoskonalony w matematycznych modelach dyfuzji informacji [Coleman, 1964] oraz w modelach dyfuzji innowaqi [Rogers, 1962; Warneryd i Nowak, 1968].

Rys. 9. Model dwustopniowego przepływu informacji wg Katza i Lazarsfelda, 1955

Model socjologiczny [Rileyowie, 1959]

Badania eksperymentalne prowadzone przez psychologów społecznych (m. in. słynny eksperyment Ascha) wykazały, że istnieje silny wpływ małej grupy społecznej, do której należy lub chciałaby należeć dana jednostka, na jej postawy i postrzeżenia. W procesie kształtowania osobowości społecznej najważniejszą rolę odgrywają tzw. grupy pierwotne, w których więź oparta jest na kontaktach osobistych i postawach emocjonalnych (np. rodzina, sąsiedztwo, paczka koleżeńska) oraz grupy odniesienia. Te drugie, to zbiorowości, z którymi jednostka najsilniej się identyfikuje, bez względu na to, czy do nich należy, czy dopiero do nich aspiruje lub tylko je podziwia.

Badania nad postawami żołnierzy amerykańskich w latach II wojny światowej dostarczyły przekonywającego materiału o znaczeniu przynależności do szerszych struktur społecznych (np. armia) dla przyswajania lub odrzucania treści propagandowych [Shils i Janowitz, 1948]. Doprowadziło to J. i M. Rileyów do skonstruowania modelu, w którym uwzględnione zostały zasadnicze zmienne socjologiczne. Model przedstawia rysunek 10.

Rys. 10. Model socjologiczny Rileyów, 1959. Źródło: Riley i Riley, 1959

Istotą modelu jest zwrócenie uwagi na wielką rolę rodziny, grupy koleżeńskiej, a ogólnie mówiąc, środowiska społecznego w procesie utrzymywa-