271

wybuchu) lub zdysocjowany amoniak (jest to mieszanina wodoru i azotu stosowana zwykle do wyżarzania blach nierdzewnych). Stosunkowo często stosowane są produkty spalania gazu ziemnego (po oczyszczeniu z pary wodnej), np. gaz endotermiczny, tj. gaz spalony z małą ilością powietrza w ogrzewanych komorach lub gaz krakowany, czyli rozłożony w wysokiej temperaturze w obecności pary wodnej i powietrza. Na atmosfery ochronne do obróbki cieplnej nadają się także gazy: koksowy, generatorowy, wodny, świetlny po oczyszczeniu z pary wodnej (przez wymrożenie lub przepuszczenie przez rozżarzony węgiel w temp. ok. 1000°C). Wszystkie te atmosfery mają jednakże własności wybuchowe i toksyczne (zawierają CO). Poza tym dobrze zabezpiecza przed utlenieniem lub odwęgleniem próżnia, a także kąpiel metalowa lub solna (jeśli nie jest utleniona).

11.78.    (akie są skutki niestosowania atmosfer ochronnych?

Skutkiem niestosowania atmosfer ochronnych jest powstanie na powierzchni elementu warstwy zgorzeliny, która składa się zwykle z tlenków i ewentualnie siarczków. Pod warstwą zgorzeliny następuje, zwłaszcza^wjstalach o wyższej ^zawartości węgla, ódwg-glenie. Utlenianie pogarsza jakość powierzchni, powoduje ubytek masy metalu i wzrost pracochłonności (konieczność usunięcia zgorzeliny) i zmienia wymiary elementu. Odwęglenie z kolei prowadzi do obniżenia twardości powierzchni elemenfuTctrw przypadku narzędzi dyskwalifikuje materiał.

11.79.    jakie składniki spalin mają właściwości utleniające?

Składnikami utleniającymi w spalinach są CO2 i H2O, z tym że dwutlenek węgla jest bardziej szkodliwy w wysokiej temperaturze, a para wodna w niższej. W zależności od zawartości tych składników ustala się określony potencjał węglowy atmosfery, mierzony zawartością węgla w stali, z którą dana atmosfera pozostaje w równowadze. Najbardziej korzystne jest, gdy potencjał węglowy atmosfery jest bliski zawartości węgla w stali, ponieważ wtedy nie zachodzi ani nawęglanie, ani odwęglanie powierzchni.

11*80. Na czym polegają zasady doboru składu atmosfery pod kątem ograniczenia utleniania (odwęglenia)?

W tym celu musimy posłużyć się krzywymi równowagi reakcji utleniania-redukcji, które są wykreślane w układzie (rys. 11.33)