2 (2803)

Dokumenty i zdjęcia _ze zbiorów ŻYDOWSKIEGO ARCHIWUM HISTORYCZNEGO

O

Wydanie II

Nakład innnri^W>?-_n'^vn,ctwo ”^Iskry‘‘> Warszawa 1960 r. Panic,? i??,⁰*⁰⁰ T,²⁵? ^egz' ^Ark- wyd. ⁹>⁹- ^Ark- diuk. 10,25. ^{P p} S „ ^k1;, ^Ub ⁸? s- 61 x 86 z f-ki w Dąbrowicy Oddano do drukarni w kwietniu 1960 r.

Druk ukończono w sierpniu 1960 r. Wrocławska Drukarnia Dziełowa Zam. nr 157/A — C-71 — Cena zł 10.—

%

SŁOWO WSTĘPNE

W kilku miejscach dziennik ten głębiej mnie poruszył:

18 sierpnia 1942

Opiekun młodocianych w naszym resorcie, młody i sympatyczny człowiek, niejaki Goldman, od którego mam wszystkie wiadomości gazetowe i który znany jest ze swego krańcowego optymizmu, uważa, że sprawa jest już zupełnie załatwiona; ma się tylko zacząć, potrwa parą dni lub tygodni i koniec!

Sierakowiak gdzie indziej przytacza słowa tegoż Goldmana, iż Żydzi w getcie mają, jego zdaniem, zbyt słabe nerwy.

Mówi to nie rzezak przybliżający nóż kurze do gardła. O słabych nerwach mówi tu sama kura.

25 lipca 1942

Byłem dziś po południu u Deutschowej. Poznałem tam niejakiego dra Freda Goldschmidta, spuchniętego już, byłego prokuratora z Bielska. Żona jego czytała urywki z jego książki o getcie (niezwykle już ponoć grubej]

0    ogromnej wartości literackiej. Pisze tylko po niemiecku, książka składa się z rozlicznych szkiców, wierszy, opowiadań, obrazków itd. Jest on niezwykle płodny (do czasu wojny prawie że nie pisał) i mimo okropnych warunków pisze bez przerwy. Deutschowa jest już zupełnie otępiała. Patrzy bezmyślnie przed siebie i nie jest zdolna do żadnej poważnej rozmowy.

Może utwory doktora Goldschmidta, o których pisze Sierakowiak, ocalały

1    pewnego dnia za lat dziesięć czy pięćdziesiąt zrobią karierę?

Doktor Goldschmidt? Ależ mógł to być równie dobrze doktor Kafka, gdyby żył. Albo Robert Musil, gdyby nie był zawczasu uciekł do Szwajcarii, gdzie żył samotnie jak pies i gdzie prócz żony nie miał przy sobie nikogo; na jego pogrzebie były dwie lub trzy osoby. Mógł to równie dobrze być Herman Broch, autor Śmierci Wergiliusza — trzej odnowiciele prozy niemieckiej albo raczej trzej jej twórcy — trzej Żydzi. W dniach, gdy Niemcy wszystkimi nowoczesnymi sposobami, stojącymi do ich dyspozycji, postanowili rozwiązać na wieki kwestię żydowską i palili Żydów, ci rozrzuceni po świecie nadal budowali chwałę kultury niemieckiej. Wyobrażam

5