30,31 (10)

5)    synteza symullalywna (jednoczesna), czyli zdolność do organizacji usłyszanego tekstu w jednoczesne schematy logiczno-gramatyczne. Zwiana jest 7. okol i C4 ciemicniowo potyliczną;

6)    mowa wewnętrzna, czyli zdolność do tworzenia wypowiedzi słownych hardziej złożonych. Związana jest z okolicy lewego płata czołowego, leżącą ku przodowi od okolicy Bioca.

A.R Luna zwT3ca uwagę, że niezależnie od występujących w mowie funkcji semantycznych i syntaktyc/nych należy wyróżnić funkcje pragmatyczne kierujące naszym działaniem. Z punktu widzenia ncurofizjologii wyraża się to w fakcie, że słowo powoduje czasowe połączenie w mózgu, kierując aktywnością dziecka i pomagając mu opanować daną czynność. U rocznego dziecka nie ma jeszcze możliwości pełnego sterowania zachowaniem /a pomocą mowy. We wczesnych stadiach rozwoju ontogenetyczne-gu połączenia mózgowe wywoływane wypowiadanym słowem są jeszcze zbyt słabe i charakteryzują się znaczną inercją. Około 2 r.ż. dziecko już potrafi dostosować swe zachowanie do poleceń słownych (Luna. I%7).

Przedstawione koncepcje rozwoju mowy według Konorskiego i Lurii zostały opracowane na podstawie badań nad zaburzeniami mowy u dorosłych. mocą jednak stanowić podstawę do rozważań na temat zaburzeń mowy u d/ieci Jak już wspomniałam, mało jest danych dotyczących palo-mcchanizmów zaburzeń mowy u dzieci. Zainteresowania badaczy koncentrują się głownie albo na ogólnym rozwoju mowy, albo na skutkach uszkodzeń mózgu u ludzi, których mowa została ukształtowana wcześniej i uległa zaburzeniu. Podawane zaś przyczyny zaburzeń mowy u dzieci mają często charakter ogólnikowy i hipotetyczny. O niektórych najczęściej spotykanych Zaburzeniach mowy u dzieci i icli przyczynach będzie mowa w dalszej części pracy. W rozważaniach dotyczących rozwoju mowy nic można pominąć roli środowiska rodzinnego i wychowania.

3. Rola środowiska rodzinnego i wychowania

Uczenie się mowy zachodzi pod wpływem środowiska, w którym dziecko się wychowuje. Wypowiadane przez dorosłych słowa i zdania zaspokajają potrzeby dziecka, łącząc się z takimi sytuacjami, jak karmienie czy zabawa. 7. tych zachowań werbalnych dziecko otrzymuje wzory melodii, intonacji. Struktura werbalna i wzory melodyczne stanowią całość. Kiedy dziecko

Mtfpyti* naśladować słowa, może ono jeszcze ich nie rozumieć, ale odlwa-• *§ wzory intonacyjne. Jeżeli osrrość słuchu jest dobra, a centralne procesy • *. Imwc są prawidłowe, dziecko zaczyna mówić poprawnie słowa, które *1 rszy (trak dobrej percepcji słuchowej może doprowadzić do zahamowani i rozwoju mowy (J.M. Wcpman, 1975). R. Miliscn (1966), nic negując roli rorwoju jłcrccpcyjncgo dla uczenia się mowy, za podstawowe czynniki warunkujące jej rozwój uznaje:

Istnienie <rodowiska społecznego złożonego z osób pozostających ze sobą w interakcji społecznej zaspokajającej ich potrzeby; interakcja musi być /wią/kiem korzystnym, prowadzącym do wzajemnej współzależności uczestniczących w niej osób;

potrzebę przekazywania informacji, które nie mogą być komunikowane przez inne formy aktywności niewerbalnej;

zdolność środowiska do podtrzymywania « rozwijania schematów językowych.

Szczególne znaczenie w rozwoju mowy przypisuje się najbliższemu środowisku dziecka, jakim jest rodzina i związane z. rym wychowanie.

Rola i funkcja wychowania zmienia się w loku rozwoju osobniczego. ( cle, metody i środki wychowawcze dostosowywane są do stadium rozwojowego dziecka, do wieku jego życia, a także do indywidualnych właściwości wychowanka. Istnieją jednak pewne wspólne cechy funkcjonalne charakterystyczne dla wszystkich studiów wychowania w rodzinie, M. Przełącznikową i Z. Włodarski (1980) wymieniają następujące funkcje rodziny:

rodzina zaspokaja podstawowe biologiczne i psychologiczne potrzeby ilziccka (potrzebę bezpieczeństwa, miłości, kształtuje potrzeby poznawcze, emocjonalne i społeczne);

-    rodzina przekazuje dziecku dorobek kulturowy społeczeństwa, pośredniczy w nadawaniu przez dziecko znaczenia przedmiotom i zjawiskom z otoczenia oraz większości bodźców zewnętrznych;

rodzice dostarczają dziecku modeli osobowych i wzorów zachowań w konkretnych sytuacjach życia codziennego;

rodzice przekazują dzieciom określony system wartości i norm społecznych;

-    rodzina stanowi teren socjalizacji dziecka;

rodziną jest dla dziecka polem doświadczalnym, na którym wypróbować ona swe siły i możliwości, znajdując oparcie i pllnkt odniesienia (wzorce) w rodzicach i innych członkach rodziny.

31