319 (7)

i Fe-V. Fazy sigma w stopach Fe-Cr tworzą się podczas powolnego chłodzenia poniżej ok. 800°C i powodują kruchość stopu. W sto* pach żelaza utwardzanych wydzieleniowo występują fazy o ogólnym wzorze ABz, np. N13AI, która wydziela się przy odpuszczaniu martenzytycznych stali nierdzewnych lub NiaMo, która wydziela się podczas starzenia martenzytu w stalach typu maraging.

1429. jakie pierwiastki stopowe są rozmieszczone we wtrąceniach niemetalicznych?

Wtrącenia niemetaliczne występujące w stalach można podzielić na dwie grupy:

a)    egzogeniczne (cząstki materiałów ogniotrwałych lub żużla),

b)    endogeniczne (produkty reakcji składników stali i domieszek).

Do grupy (a) należą zwykle wtrącenia o złożonym składzie

chemicznym, jak: krzemiany, aluminaty, spinele. Są one duże, mają nieregularne kształty i stanowią małą część ogólnej ilości wtrąceń. Nie wchodzą w ich skład składniki stali. Można ich uniknąć, stosując odpowiednią technologię wytwarzania stali.

Do grupy (b) zalicza się wtrącenia, które są wynikiem odtle-niania lub odsiarczania stali, a więc tlenki żelaza lub metali o większym powinowactwie do tlenu niż żelazo (krzem, aluminium. mangan), siarczki, które zawsze zawierają mangan lub metale ziem rzadkich (gdy są wprowadzane). W stalach zawierających azot mogą występować azotki aluminium, tytanu lub wanadu, które w przeciwieństwie do poprzednich mogą nie być uważane za wtrącenia, ze względu na pozytywną rolę, jaką spełniają w stalach.

14.30. jak wtrącenia niemetaliczne wpływają na własności stali?

Wtrącenia niemetaliczne najczęściej można traktować jako zło konieczne. Zwłaszcza wtrącenia endogeniczne wytwarza się celowo, zapobiegając w ten sposób przed większym złem, jakim byłaby obecność w stali tlenu, siarki, a w niektórych stalach także azotu. Wtrącenia niemetaliczne jako fazy niemetaliczne, chociaż występują w bardzo małych ilościach (0,02-1-0,03%), obniżają własności mechaniczne stali, a niektóre powodują włóknistość struktury. Twarde wtrącenia, jak np. tlenek glinu, utrudniają skrawanie, przyspieszają tępienie się narzędzi, natomiast wtrącenia siarczkowe poprawiają skrawalność. Wpływ wtrąceń na własności zależy od ich rodzaju, kształtu, wymiarów i równomierności rozkładu. Na przykład zamiana pasmowych siarczków manganu na ziarniste siarczki metali ziem rzadkich eliminuje anizotropię własności mechanicznych stali.

319