32 33 (29)

E. Piotrowski, zgłębiający obszar kształcenia uczniów zdolnych w aspekcie psychologiczno-pedagogicznym, zadaje pytanie: „Jakie są relacje między różnicami indywidualnymi a rezultatami pracy uczniów zdolnych?”¹. Tenże autor, poszukując inspiracji dla praktyki kształcenia w teorii konstruktywizmu pedagogicznego (mającego odniesienia do dorobku J. Brunera, J. Piageta i L. Wygotskiego), stara się także udzielić wstępnej odpowiedzi na pytanie: „W jaki sposób można wykorzystać idee konstruktywizmu w procesie kształcenia szkolnego?”². Aktualnemu wciąż zjawisku niepowodzeń szkolnych towarzyszy refleksja badawcza o charakterze teoretyczno-praktycznym. A. Karpińska formułuje następujący problem: „Jakie są uwarunkowania niepowodzeń szkolnych związane ze zmianami teleologii edukacyjnej i treści kształcenia?”³. W związku z zawodowym kształceniem dorosłych T. Aleksander zadaje z kolei pytanie: Jakie są pożądane strategie optymalizacji pozaszkolnej edukacji dorosłych?”⁴.

W związku z początkowym szczeblem kształcenia rodzą się pytania dotyczące uwzględniania indywidualnych różnic uczniów, zróżnicowania klas ze względu na indywidualne możliwości uczniów, dostosowywania procesu kształcenia do zróżnicowanych klas. Idąc śladem C. A. Tomlison, można przyjąć, że: „W zróżnicowanej klasie punktem wyjścia dla nauczycieli są uczniowie, a nie programy kształcenia. Przyjmując założenie, że uczniowie różnią się między sobą, nauczyciele muszą być gotowi do tego, aby skłaniać ich do nauki w różnoraki sposób, uwzględniając przy tym odmienne zainteresowania i zdolności. W zróżnicowanych klasach nauczyciele powodują, że uczeń w miarę jak dorasta i się rozwija, rywalizuje bardziej sam z sobą, niż z innymi uczniami”⁵. Postępując dalej tym tropem, można sformułować następujące problemy: „Jakie są sposoby realizacji zróżnicowanego procesu kształcenia w klasach początkowych?”, „Jaka jest efektywność zróżnicowanego kształcenia w klasach początkowych?”.

W kontekście uczelni wyższej zadać można z kolei pytanie istotne illii humanizacji lub dehumanizacji kształcenia akademickiego: „Jakie powinny być relacje mistrz - uczeń w praktyce kształcenia akademickiego?”. Udzielając cząstkowej odpowiedzi na to pytanie, S. Rodziński jest przeświadczony, że „wobec zmienności życia i chaosu informacyjnego - są i pozostaną niezmienne oczekiwania na bliskość człowieka, jego wiedzę, jego otwarcie na innych”⁶.

Na pograniczu zagadnień polityki oświatowej, ekonomiki oświaty, teorii zarządzania, pedagogiki szkoły wyższej rodzą się nowe zjawiska, wymagające sformułowania nowych pytań badawczych. Zjawiskiem takim jest na przykład uzależnienie szkół wyższych od zmian ekonomicznych w kraju. Można więc za amerykańskimi badaczami sformułować problem fundamentalny również w kontekście polskich przekształceń ekonomicznych i w funkcjonowaniu uczelni: „Jakie stosować strategie działania w szkołach wyższych, by przy globalnych zmianach ekonomicznych uchronić podstawowe wartości akademickie?”⁷.

Problemy ściśle praktyczne obejmują swym zasięgiem wybrane fragmenty bieżącej praktyki pedagogicznej. Podejmowane są przez pedagogów zorientowanych praktycznie, którzy nastawieni są na rozwiązywanie aktualnie występujących trudności w instytucjach kształcenia i wychowania, na pomoc tym instytucjom, na diagnozowanie stanu interesujących praktyków zjawisk, na przykład wagarowania uczniów gimnazjów, na opracowywanie efektywnych sposobów wspomagania procesów praktyki pedagogicznej. Problemy te mogą być formułowane:

•    na podstawie analizy praktyki pedagogicznej przez profesjonalnych badaczy,

•    w wyniku sugestń nauczycieli i wychowawców,

•    jako element realizacji zamówień, na przykład administracji lokalnej oczekującej na ekspertyzy, diagnozy, raporty związane ze zjawiskami istotnymi dla społeczności lokalnej, jak choćby zjawiskami

1

   E. Piotrowski, Uczeń zdolny, jako problem zainteresowań pedagogiki, w: Pogranicza pedagogiki i nauk pomocniczych, dz. cyt., s. 225 i nast.

2

   E. Piotrowski, Konstruktywizm jako teoretyczna podstawa procesu kształcenia, w: Proces kształcenia i jego uwarunkowania, pod red. K. Denka, F. Bereźnickiego, J. Świ-rko-Pilipczuk, Szczecin: Agencja Wydawnicza „Kwadra” 2001, s. 30 i nast.

3

   A. Karpińska, Niepowodzenia szkolne wobec zmian w teleologii edukacyjnej i treściach kształcenia, w: Edukacja jutra, pod red. K. Denka, T. M. Zimnego, Częstochowa: MENOS 2001, s. 192 i nast.

4

   T. Aleksander, Optymalizacja pozaszkolnej edukacji zawodowej dorosłych, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls” 1998, s. 307 i nast.

5

   C. A. Tomlison, The Differentiated Classrom. Responding to the Needs of Ali Leamers, Alexandria: VA USA 1999, s. 2.

6

   S. Rodziński, Relacja mistrz - uczeń. Anachronizm czy nowa szansa, w: W poszukiwaniu modelu dydaktyki akademickiej, pod red. D. Skulicz, Kraków: Wydawnictwo UJ 2004, s. 69.

7

   W. W. Wilms, D. M. Zell, Accelerating change in the academy^Stilancincf ne mands while protecting core values, „On the Horizon” 2003, t. 11, i