32 (201)

114

nowe); brak dziełu nadto wykończenia stylistycznego (mnóstwo opuszczeń, o co nie można winić tylko kopisty, zawiłości składni itp.). Kirasicki wyraźnie drepce w miejscu, brak mu już perspektywy literackiej, rozmachu pióra. Poruszając sprawę krór tęwspóżyzn, mówi o ruch, że pjjźyrcpsiły¹ ■ społeczeństwu więcej szkód (nie tylko gospodarczych, lecz i moralnych) niż korzyści, ale zawsze w formie refleksji nad tym, có było^jjjSTarto dodać, że sprawy k' nie stały si§ zupełnie nieaktualne ł Pd rozbiorach, w zaborze bowiem pruskim istniałyjjdawne regalia jako dobra dome-nialne, w austriackim jako kameralne i były ciągle przedmiotem swai#^ i zawiści sąsiedzkich. Podobnip^; sfSn póSiądania dostojników kościelnych zagrożony został naprawdę dopiero przez zaborców. Ani razu w tekście nie znajdujemy terminów „król“, „sejm" — zastąpiono je przez ^zwierzchność"; nigdzie też „Rzeczypospolitej"', tylko zawsze „kraj". Wiemy nadto, że w wielu podobnych do dyskursów Podstolego materiach uświadamiał Krasicki rodaków w krótkotrwałym zresztą „Co tydzień*, które wychodziło w latach 1798—1^99, a więc również po rozbiorach. W końcu przynajmniej dwa razy spotykamy się w tekście z wy-raźna aluzja do rozbiorów, co nawet^ zaznacza raz^wydanie dla Biblioteki 'Narodowej (w przypisie) ⁵¹. Przytoczę nadto taki właśnie fragment, wiążący się również z uwagami o królewszczyzhach:

Nie więc chlebem dobrze zasłużonym, ale cblebem chytrze wydartym królewszczyzny w Polsce nazywać było potrzeba. Zgasiło niewczesne szafowanie ochotę usłużenia niewdzięcznemu krajowi, a ta ochota, raz przytłumiona, najokropniejsze skutki przyniosła⁶*.

Wracając do zapewnień Dmochowskiego, trzeba podnieść jeden moment. Wiarygodność informacji, jakimi nas obdarzył pierwszy wydawca dzieł zbiorowych Krasickiego, nie zawsze wytrzymuje krytykę. Sceptycyzm nasz odnosi się jednak przede

⁶¹    Op. cit., s. 338.

⁶²    Op. cit, s. 331—332.

wszystkim do wiadomości dotyczących wczesnego pisarstwa i biografii poety, natomiast ostatnie lata działalności Krasickiego mógł Dmochowski znać zupełnie dobrze. Uderza tu szczególnie data 1798, w końcu tego roku bowiem właśnie on podsunął Krasickiemu myśl zrobienia edycji dzieł zebranych, co poświadcza list do Dmochowskiego z 25 grudnia:

Co do podanego projektu zrobienia nowej edycji, skłonić się' może ^JrHKH [...], ale ażeby edycja już zupełnie dokładną być mogła, nim do .•drukowania jgj- apyjćlzie, poprawi Wi?pćdy muszę wiele omyłek popełnionych przy pierwszych edycjach przez drukarzów waffeąwsłdch

Od tego czasu, w ciągu dwóch lat, Dmochowski, jest w bliskim kontakcie ze swoim obecnym protektorem i nie mamy widocznego powodu posądzać go o mistyfikację. ...............

Część III nie jest ostatecznym zamknięciem Podstolego, na co prócz świadectwa Dmochowskiego wskazuje ostatni (XV) rozdział księgi III powieści, gdzie Pan Podstoli wraz z gościem wybiera się odwiedziny do swojego wuja pułkownika. Czy Krasicki miał zamiar ciągnąć dzieło dalej, w końcu nie wiadomo. W trakcie pi-"Sania' ostatniego rozdziału-na pewno tak. -Ale-oględziny dochowanego rękopisu tej części pozwalają na snucie innych domysłów. W rękopisie tym, będącym kopią nie znanego dzisiaj autografu, zwraca uwagę pewien charakterystyczny szczegół. Po wpisaniu ostatniego rozdziału kopista położył dużymi literami napis: '.„Koniec" (s. 101). Napis ten został następnie przez Krasickiego przemazany, a u dołu strony postawiony kustosz: „Księga druga", po czym na stronie następnej (102, ta sama karta verso) u góry również ręką Krasickiego położono: „Księga druga | Rozdział pierwszy". Dalsze strony, do końca rękopisu, zostały nie zapisane (103—280). Innym śladem ręki Krasickiego w manuskrypcie jest dodane na karcie tytułowej pod napisem Pan Podstoli uzupełnienie: „Część trzecia". W całym natomiast tekście brak najmniejszych nawet znaków jego interwencji. Można przypusz-

⁵⁸ Korespondencja 2, s. 698.