354 355

nienie. Długotrwale duże dawki mogą doprowadzić do zatrzymania akcji serca i uszkodzenia mięśnia sercowego.

W nadciśnieniu samoistnym po serii nagrzewań nerek uzyskiwano przemijający spadek ciśnienia krwi.

Szczególnie wrażliwy na działanie fal krótkich (przegrzanie) jest ośrodkowy układ nerwowy. Bezpośrednie przegrzanie mózgu w polu o dużym natężeniu może, oprócz znacznego przekrwienia, stać się przyczyną wylewów krwawych. Przegrzanie tylnej części głowy i karku — niezależnie od możliwości powstania wybroczyn — może wywołać uszkodzenie ośrodków regulacji cieplnej (wzrost temperatury ciała po zabiegu i spadek poniżej normy, trwający przez kilka dni następnych). Ośrodkowy układ nerwowy wykazuje większą odporność na działanie fal dłuższych niż 6 m, a specjalnie jest wrażliwy na fale długości 3—4 m. Prąd krótkofalowy nie wywiera drażniącego działania na obwodowy układ nerwowy, a tym samym nie wywołuje skurczu mięśni. Po przegrzaniu stwierdza się obniżenie napięcia mięśniowego i pobudliwości nerwowo-mięśniowej. W stanach zapalnych lub pourazowych nerwów obwodowych łagodne przegrzewanie wywiera działanie kojące bóle. Małe dawki wpływają również korzystnie na procesy regeneracji nerwów.

Gruczoły płciowe należą do narządów wrażliwych na działanie pola kondensatorowego o dużym natężeniu, a zmiany zwyrodnieniowe, powstające jako skutek cieplnego uszkodzenia ich komórek, mogą być nieodwracalne. Dlatego w leczeniu stanów zapalnych jajników i jąder oraz w przypadkach niedomogi gruczołowej lub ich niedorozwoju stosujemy wyłącznie dawki słabe.

Przegrzewanie płuc daje stan przekrwienia czynnego, a przy przedawkowaniu występować mogą wynaczynienia do oskrzeli i pęcherzyków.

Przegrzewanie nerek dawkami słabymi w przedłużonym ogólnym okresie czasu zabiegu daje zwiększenie ilości dobowej wydalonego z moczem mocznika wraz z wzmożoną diurezą, natomiast dawki o większym natężeniu i długotrwałe (bez przerwy) powodować mogą skąpomocz i uszkodzenie nerek.

Bakteriobójcze działanie fal krótkich wiąże się z działaniem cieplnym. Większość autorów wnioskuje na podstawie badań przeprowadzonych in vitro, że efekt bakteriobójczy należy tłumaczyć podniesieniem się temperatury mikroorganizmów powyżej właściwego im „punktu cieplnego", w którym one giną nawet bez równoczesnego podniesienia temperatury środowiska, w którym się znajdują. Dotychczas nie udowodniono, czy przegrzewając obiekt biologiczny można uzyskać ten „punkt cieplny", aby zniszczyć bakterie bez równoczesnego uszkodzenia komórek środowiska.

Najistotniejszą właściwością fal krótkich jest ich działanie na procesy zapalne zarówno ostre, jak i przewlekłe. Czynnikiem działającym jest ciepło wywiązywane w tkankach, przekrwienie czynne głębokie, długo utrzymujące się, oraz zwiększony przepływ krwi przez teren ogniska zapalnego. Leukocytoza i równorzędnie zwiększona fagocytoza, prawie zawsze stwierdzana w miejscu przegrzewanym, może mieć wpływ pośredni na drobnoustroje wywołujące stan zapalny.

Zmniejszanie się odczynów zapalnych i ograniczanie nacieków wiąże się z działaniem resorpcyjnym, jakie dają długotrwałe przekrwienie czynne i zwiększony przepływ krwi.

Leczenie falami krótkimi obejmuje szeroki zakres wskazań. Wyniki lecznicze postawiły tę metodę na jednym z pierwszych miejsc w terapii fizykalnej.

Ujemny ogólny wpływ na ustrój słabego pola kondensatorowego (w polu rozproszonym) stwierdzono u pracowników obsługujących aparaturę krótkofalową. Obserwowano u nich następujące objawy: bóle głowy, nadwrażliwość nerwową, wzmożoną pobudliwość, znużenie, ogólne osłabienie, bezsenność przy równoczesnym uczuciu senności, zaburzenia miesiączkowania u kobiet, a nawet stany lękowe i depresyjne.

Objawy te były nietrwałe i szybko ustępujące, występowały raczej u osobników wrażliwych i nerwowych. Dlatego ochrona pracy przewiduje okresowe zmiany obsady pracowników zatrudnionych przy obsłudze aparatury krótkofalowej w zakładach lecznictwa fizykalnego.

Miejscowe szkodliwe działanie fal krótkich wystąpi wtedy, gdy ilość wytworzonego w tkankach ciepła przekroczy próg tolerancji i nastąpi ścięcie białka tkanek (koagulacja). Miejscowe oparzenia termiczne powierzchowne (I, II lub III stopnia) powstają najczęściej skutkiem błędów w postępowaniu.

Nadmierne głębokie przegrzanie miejscowe bez objawów oparzenia skóry może wywołać uszkodzenie tkanek, którego objawami będzie ból i obrzęk, oraz nacieki o charakterze zapalnym w tkance tłuszczowej i mięśniowej.

Ścięcie białka tkanek, wywołane przez wytworzenie nadmiernego ciepła na ograniczonej przestrzeni, wykorzystane jest celowo do zabiegów koagulacji.

DAWKOWANIE PRĄDU KRÓTKOFALOWEGO

Pomiarów natężenia prądu krótkofalowego nie możemy wykonać tak jak w diatermii długofalowej przy pomocy amperomierzy cieplnych, ani też określać dawek w amperach.

Dokładny pomiar natężenia prądu krótkofalowego, a ściślej określając, natężenia pola elektromagnetycznego pomiędzy elektrodami zabiegowymi, jest trudny do ustalenia, ponieważ tylko część energii jest pochłaniana przez obiekt jako dawka lecznicza, a znaczna część zostaje stracona skutkiem rozproszenia.

Najbardziej miarodajny jest ilościowy pomiar energii elektrycznej w watach, który

355