359 (12)

359

Jeszcze w sprawie kontaminacjl

Stosunek etymologii ludowej do kontaminacji omawia Cienkowski także w innej publikacji²⁴. Wyodrębnił on tam kontaminacje związane z etymologią ludową („die sog. vo!ksctymoIogischen Kontaminationen”) i tzw. kontaminacje terminologiczne („die terminologischen Kontaminationen”)²⁵. Autor szczegółowo uzasadnia przeprowadzenie takiego właśnie podziału. Cienkowski stosuje ten podział również w później opublikowanym artykule²⁶. Pisze on tam: „Wśród kontaminacji właściwych należy wyodrębnić dwie genetycznie różne grupy: a) kontaminacje pierwotne powstałe jako neologizmy terminologiczne w szerokim znaczeniu tego słowa, mianowicie jako nazwy wynikłe z potrzeby nazwania określonych desy gnatów. [...] b) kontaminacje wtórne, stanowiące przekształcenia (zniekształcenia) o charakterze kontaminacyjnym funkcjonujących już wyrazów, zwłaszcza pochodzenia obcego”²⁷.

Przytoczę uwagę, którą poczynił w odniesieniu m.in. do relacji etymologia ludowa - kontaminacja Grabi as w jednej z nowszych swoich publikacji²⁸. Stwierdza on: „Nie ulega wątpliwości, że stanowi ona [tzn. etymologia ludowa] tylko jedną klasę zjawisk należących do kontaminacji i paronimii. Inaczej mówiąc, nie wszystkie wypadki zarówno kontaminacji leksykalnej jak i paronimii dadzą się umieścić w obrębie etymologii ludowej. Zakres etymologii ludowej jest znacznie węższy niż zakresy dwu pozostałych pojęć, bo ograniczony istnieniem relacji wyrazów mocnych i słabych z jednej strony, z drugiej zaś istnieniem podobieństwa dźwiękowego zachodzącego między tymi wyrazami²⁹.

Grabias słusznie uważa, że „niekiedy ustalenie faktu, który z wyrazów biorących udział w procesie reinterpretacji etymologicznej jest wyrazem mocnym, a który słabym przekracza możliwości badacza”³⁰.

Omawiając w dalszym ciągu wzajemne stosunki etymologii ludowej, kontaminacji i paronimii, zwraca tenże autor uwagę na to, że „pojęcie kontaminacji obejmuje aso-naeję (obiecadło=obiecać+abecadło), arradykację (smętarz=cmentarz+smętny) i takie kompozycje (jak slang, czarów nicująca ‘brzydka, ale miła dziewczyna’: czarownica^ czarująca), w których nie tylko nie można ustalić wyrazów słabych i mocnych, ale w których i dźwiękowe podobieństwo komponentów jest tak minimalne, że wydaje się mniej istotne niż motywacja znaczeniowa”³¹.

W podanej tabeli Grabias umieścił m.in. informację, że dla etymologii ludowej cechami relewantnymi są: 1) relacja wyrazy słabe - mocne, 2) podobieństwo dźwię-

²⁴    W. Cienkowski, Primdre undsekundare lexikałische Kontaminationen, op.cit., s. 28-35.

²⁵    Zob. ibidem, s. 31 -35, szczególnie zaś s. 33 i 34. Stwierdza on m.in. (s. 33): „Die sog. volksetymologi-schen Kontaminationen sind ein Untertyp der etymologischen Reinterpretation (sog. Volksctymologie)".

²⁶    W. Cienkowski, Zagadnienia definicji, analizy i klasyfikacji kontaminacji leksykalnych, op.cit., s. 351-356.

²⁷    Ibidem, s. 354-355.

^u S. G r a b i a s, Paronimia jako proces leksykalny, op.cit., s. 75-88.

® Ibidem, s. 79.

²⁰    Ibidem, s. 80.

²¹    Ibidem.