35 (336)

TERRARIUM

Ciężar ciała dochodzi u samców do 905 gram, a u samic 935 gram. Żółw błotny jest długowieczny żyje około 120 lat. Doskonale pływa.

Rozmieszczenie geograficzne

Emys orbicularis występuje w środkowej, zachodniej i południowej Europie poza Wyspami Brytyjskimi, Półwyspem Skandynawskim i północną Rosją. Zasiedla także zachodnią Azję po Jezioro Aralskie, Ural, północny Irak i Iran, a w Afryce północne Maroko i Algierię.

występowanie w Polsce

Żółw błotny jest bardzo rzadki, a pojedyncze osobniki lub małe grupy występują w całym kraju. Jego stanowiska znaleziono między innymi: na Zamojszczyźnie, Chełmsz-czyźnie, w okolicach Poznania, koło Zwolenia, na Polesiu Lubelskim, a także w województwie lubuskim (notowany w rzekach: Pliszce, Ilance, Myśli, Kosie, a także w niewielkich ciekach w rejonie Dębna i Krosna Odrzańskiego). Najliczniejszą populację w Polsce tworzą żółwie błotne żyjące na terenie Rezerwatu Polesie Zachodnie (Poleski Park Narodowy) na Lubelszczyźnie. Ta populacja stanowi 80% wszystkich żółwi w kraju. Obserwuje się tu także sukcesy lęgowe, a miejsc gdzie skutecznie odbywa rozród w Polsce jest niewiele.

Zasiedlane biotopy

Siedliskiem żółwi błotnych są niedostępne obszary wodno-błotne. Są to kanały i rowy melioracyjne z wolno płynącą wodą, niewielkie, płytkie, zarastające zbiorniki, wody stojące, torfowiska, podmokłe olsy i tereny bagienne. Ich lęgowiska znajdują się w piaszczystych nasłonecznionych miejscach. Żółwie błotne w Polsce preferują obszary, gdzie najdłużej trwa termiczne lato i odnotowuje się najwyższe średnie temperatury roczne. Jako organizmy zmiennociepl-ne najlepiej czują się w temperaturach 18-30°C Przy temperaturze powietrza powyżej 34°C musi wejść do wody, aby obniżyć temperaturę ciała. Najaktywniejsze są w okresie wiosny i lata. W czasie wiosny żółwie te wychodzą z wody na ląd i wygrzewają się na piaszczystych wysepkach pomiędzy obszarami podmokłymi. Jesienią wędrują i szukają większych i głębszych zbiorników na zimowisko. Późną jesienią i zimą zapadają w sen, który pomaga im przetrwać ten trudny okres. Podczas snu zimowego leżą na dnie całkowicie schowane w pancerzu. Na naszej szerokości geograficznej przesypia około 7 miesięcy.

Odżywianie

Jest drapieżny, chwyta zwierzęta wodne: owady i ich larwy, ślimaki, ryby żaby, traszki. Chwyta zdobycz z powierzchni wody jak i te znajdujące się w toni i na dnie. Ofiarę wyczuwa węchem, wzrokiem, a także odbiera drgania wody wywołane przez płynące organizmy. Pobieranie pokarmu odbywa się w wodzie. Zwierzęta małe połyka całe. Szybkie ofiary chwyta znienacka nagłym atakiem. Upolowaną ofiarę trzyma w paszczy i następnie rozszarpuje na mniejsze kawałki za pomocą mocnych pazurów. Zjada on tylko części miękkie, natomiast skórę i szkielet zostawia.

Dymorfizm płciowy i rozmnażanie

Rozróżnianie płci jest stosunkowo łatwe pod warunkiem, że mamy kontakt z osobnikami dojrzałymi. Plastron samców jest wklęsły, natomiast u samic płaski. Ogon samców dłuższy niż u samic. Samce od samic można odróżnić po barwie tęczówki. U samców jest zwykle pomarańczowa u samic żółta, często z wyraźnym rysunkiem krzyża.

Ze snu zimowego żółwie błotne budzą się na początku kwietnia, następnie dobierają się w pary i przystępują do kopulacji poprzedzonej zalotami. Dobieranie w pary i kopulacja u żółwia błotnego przebiegają najczęściej w wodzie. Gody trwają od końca kwietnia do końca maja, a niekiedy do czerwca. Jaja posiadają delikatną wapienną osłonkę, białą barwę i wydłużony kształt. Jaja składane są na lądzie. Samica wybiera odpowiednie miejsce, wykopuje dołek tylnymi kończynami, następnie składa w nim jaja. Żółw błotny na gniazda wybiera miejsca zbudowane z piasku o frakcji średnioziarnistej, która utrzymuje w miarę stałe warunki termiczne. Wiąże się to z przyjmowaniem i oddawaniem ciepła przez piasek oraz zapewnienie odpowiedniej wilgotności. Gniazda żółwi błotnych znajdują się na głębokości około 15cm. Pokryte są przynajmniej w 60% roślinnością

Składanie jaj odbywa się w końcu czerwca i na początku lip-ca. Liczba jaj w jednym miocie wynosi 6-9 sztuk. Liczba jaj zależy ściśle od wielkości samicy. Wymiary jaj: długość 29,5-38,5 mm, a szerokość 19-19,8 mm, masa 4,5-7,5g. Rozwój zapłodnionych jaj trwa około 100 dni w klimacie chłodnym i 50-60 dni w klimacie ciepłym. Wylęg młodych następuje w sierpniu, ale może trwać nawet do początku października (w przypadku chłodnego lata). Dojrzałość płciową osiągają w wieku 6-8lat.

Żółw błotny charakteryzuje się środowiskowym mechanizmem determinacji płci, czyli głównym czynnikiem, od którego zależy płeć młodych jest temperatura w czasie inkubacji jaj. Przy temperaturach 14-28°C wykłuwają się osobniki płci męskiej, a przy temperaturze 30°C 96% osobników jest płci żeńskiej. Po opuszczeniu skorupki młode maja 2,5cm długości, a ich pancerz jest miękki. Przez pewien czas nie żerują, ponieważ posiadają duży zapas w postaci woreczka żółtkowego w części brzusznej.

Formy ochrony i zagrożenia

Żółw błotny znajduje się w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt” jako gatunek silnie zagrożony wyginięciem. Według rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa całkowitej ścisłej ochronie podlegają zarówno osobniki, jak i miejsca lęgowisk i siedlisk żółwia błotnego. Chroni go także Natura 2000 - Dyrektywa Siedliskowa oraz podlega Konwencji Berneńskiej i Ramiar-skiej.

Największym obecnym zagrożeniem dla tego gatunku są zmiany w środowisku wywołane długotrwałą działalnością człowieka. Szczególnie melioracje łąk, osuszanie terenów podmokłych, zarastanie zbiorników, wyłapywanie w celach handlowych. Jedynym wrogiem dorosłych żółwi są wydry oraz człowiek. Natomiast jaja i młode żółwiki mogą zostać wyjadane przez inne drapieżniki np. lisy

Literatura:

Gruber U. 1997 Płazy i gady gatunki środkowoeuropejskie, Przewodnik kieszonkowy. Wydawnictwo Multico. Warszawa

Diesener G., Reichholf J. 1997, Płazy i Gady. Świat Książki Schmitz S. 1998, Zwierzęta w terrarium, Mulico Warszawa Berger L. 2000, Płazy i gady Polski, PWN Warszawa Poznań

Juszczyk W. 1987, Płazy i gady krajowe, PWN Warszawa