36 37 (32)

I

36 • Amor rozmiarów obraz Neptun iAmfitryta (1614-1616), który spłonął w Berlinie podczas II wojny światowej. Patrz także nereidy, Proteusz, trytony.

Juliusz Słowacki jako Amor

Amor, -» Kupido, rzymski bóg miłości, utożsamiano go z -»Erosem, synem —> Afrodyty i —> Aresa. Był uosobieniem najwyższego miłosnego pożądania. • Apulejusz w swoim romansie Metamorfozy albo Złoty osioł (ks. V, w. 1 n.) umieścił opowieść o Amorze i Psyche. Mówi ona

0    -»Psyche pokochanej przez Kupidyna, który opanowany namiętnością, był bardzo natarczywy.

Amulius, król -> Alby Longi, syn króla Prokasa. Próbował zabić -» Romulusa i -> Remusa, przyszłych założycieli Rzymu. Patrz także Faustulus, Rea Silvia.

Amyklas, syn króla Lakedajmona i -> Sparty, król spartański. Jego żoną była Diomeda, która urodziła mu dwóch synów: Kynortasa i -» Hiacynta. Założył miasto Amyklaj (na południe od Sparty).

Amykos, syn Posejdona i -»nimfy -»Meliady. Król wyspy Bebrykos, leżącej na morzu Marmara. Pewnego razu zawinął na tę wyspę statek —»Argo z —»Argonautami. Król, „najlepszy bokser na świecie”, zmusił Argonautów do walki na pięści. Zmierzył się z nim —> Polideukes, także znany bokser, który w drugiej rundzie rozbił A. pięścią czaszkę. Imię A. nosili także inni bohaterowie mitów.

Anaksibia, córka mykeńskiego króla -» Atreusa i —> Aero-pe. Siostra -»Agamemnona i -» Menelaosa. Poślubił ją Strofios, król Fokidy. Po śmierci Agamemnona zaopiekowała się jego synem —> Orestesem. Później przyjęła do swego domu siostrę Orestesa —> Elektrę, którą poślubił jej syn Pylades.

Ananke (rz. Necessitas), córka -» Kronosa. Personifikacja konieczności. Utożsamiano ją z przeznaczeniem. Dziećmi A. byli —> Chaos, Eter i —> Ereb. Patrz także Adrasteja.

Anchizes, książę trojański, władca miasta -» Dardanos. Syn króla Kapysa i Temiste. Zakochała się w nim —> Afrodyta

1    urodziła mu syna -> Eneasza. Nie dotrzymał obietnicy danej bogini, że zachowa w tajemnicy ich związek. Po pijanemu chwalił się miłosnymi przygodami. Wtedy —> Zeus raził A. piorunem, który oślepił go i okulawił (według innych podań A. był okaleczony nieznacznie). Kiedy zdo-bywano -> Troję, był w mieście, gdzie zginąłby w płomie-

A niach, gdyby nie Eneasz, który wyniósł go na ramionach. Następnie wszyscy popłynęli do Italii, Eneasz z ojcem, synem —»Askaniuszem i z kilkoma towarzyszami. W cza-sie tej podróży A. zmarł i pochowano go na Sycylii (poda-

Andromacha * 37

wano różne miejsca jego pochówku). Nowej ojczyzny już nie zobaczył. • Przedstawia się go zazwyczaj jako zgrzybiałego starca w scenie ocalenia z płonącej Troi. Na uwagę zasługuje grupowa rzeźba G.L. Berniniego Eneasz ratujący Anchizesa i Askaniusza z płonącej Troi (1618— 1619, Galleria Borghese, Rzym). Powstało również wiele malowideł wazowych przedstawiających scenę ocalenia A. przez Eneasza. Patrz także Laokoon.

Androgeos, jeden z czterech synów króla Krety -»Minosa i —> Pazyfae. Doskonały atleta. Zginął w czasie igrzysk pa-natenajskich, kiedy po pokonaniu rywali —»Ajgeus, król Aten, posłał go na bój z -»bykiem maratońskim. Zwierzę to zesłał na Kretę —» Posejdon, obrażony na Minosa za brak szacunku. Król Krety najechał na Attykę i pomścił śmierć syna przy pomocy —»Zeusa, który zesłał na Ateny głód i zarazę. Ateńczycy natomiast, za radą wyroczni, żeby przebłagać boga, zobowiązali się do wysyłania corocznie haraczu - siedmiu dziewcząt i tylu chłopców na pożarcie —»Minotaurowi, potworowi o ciele człowieka i byka. Uwolnił ich od tego obowiązku dopiero -» Tezeusz. Andromacha, córka Etiona, króla Tebe w Mysji. Żona naczelnego dowódcy wojsk trojańskich Hektora. Matka —> Astyanaksa. W czasie wojny trojańskiej straciła ojca, siedmiu braci i ukochanego Astyanaksa. Astyanaks został zabity przez -> Achajów już po zdobyciu llionu: zrzucili go z murów -»Troi przed wyruszeniem do domu, widząc w nim przyszłego mściciela Priamidów (Eurypides, Trojanki). W walce z -»Achillesem zginął także mąż A. Po śmierci Hektora została wzięta do niewoli przez -» Neo-ptolemosa, którego wbrew własnej woli miała poślubić. Urodziła mu synów: Molossosa, Pielosa i Pergamosa. Według innych podań po latach wyszła za mąż za -»He-lenosa, brata Hektora, będącego również w niewoli u Neo-ptolemosa. Cały czas opłakiwała Hektora i syna Astyanaksa. Zmarła w Azji, dokąd udała się ze swoim synem Per-gamosem, którego imieniem nazwała nowo założone miasto —> Pergamon. • A., przedstawiana jako wzór kochającej żony i matki, występuje w szóstej pieśni —>Iliady Homera, zatytułowanej Pożegnanie Hektora zAndromachą. Poetka Safona z Lesbos poświęciła jej wiersz Wesele Hektora iAndromachy (utwór nr 44). A. jest jedną z bohaterek Trojanek (V w. p.n.e.) Eurypidesa. W czasach nowożytnych J.B. Racine uczynił z niej tytułową bohaterkę tragedii Andromacha (1667). Występuje też w wierszu F. Schillera Pożegnanie Hektora. Jej wizerunek zachował się na matowi-