345 (7)

zmiany kształtu są już nieznaczne. Oprócz tego stale te są nisko-węglowe (< 0,1% C), co pozwala na ich spawanie. Są także odporne na korozję. Można wyróżnić dwie grupy tych stali. Jedne są martenzytyczne, utwardzone miedzią, oznaczane 17-4-PH. Zawierają 16% Cr, 4% Ni, i ok. 3% Cu. Obróbka cieplna polega na hartowaniu od temperatury ok. 1050°C i starzeniu w ok. 500°C.

Do drugiej grupy należą stale półaustenityczne utwardzane związkami międzymetalicznymi Mo i Al. Są to: 17-7 PH (17% Cr, 7% Ni i ok. 1% Al) oraz PH 15-7 Mo (15% Cr, 7% Ni, ok. 2% Mo i 1% Al). Stale te najpierw poddaje się destabilizacji austenitu (700+800°C) i następnie starzeniu w ok. 500°C. Po odpuszczaniu ich wytrzymałość wynosi ok. 1500 MPa i wydłużenie ok. 10%.

14.91. Co to są stale maraging?

Nazwa tych stali pochodzi od angielskiego martensite ageing (starzenie marten żytu). Ich silne umocnienie jest wynikiem wydzielania się w niskowęglowym martenzycie dyspersoidów związków międzymetalicznych składników stali. Jedna z nich ma następujący skład: 0,02% C, ok. 18% Ni, ok. 9% Co, 3+5% Mo + Ti. Po przesyceniu od temp. ok. 1000°C i starzeniu w temp. 500°C przez 4+5 h stal ta osiąga wytrzymałość ok. 2000 MPa, przy bardzo dużym stosunku RJR_m. Stal o zawartości 15% Co i 6,5% Mo oraz 1,1% Ti (reszta bez zmian) osiąga jeszcze wyższą wytrzymałość ok. 2800 MPa i ma dobrą odporność na kruche pękanie.

Są też wytwarzane specjalne gatunki na narzędzia do obróbki plastycznej na gorąco i do skrawania (np. W18M4K25), które cechują się dużą trwałością. Ich zaletą jest możliwość poddawania ich obróbce (plastycznej, skrawaniu) po przesyceniu i mała deformacja podczas starzenia. Utrzymują one wysokie własności wytrzymałościowe do ok. 600°C. Stale te są wprawdzie drogie, ale można je wielokrotnie regenerować przez spawanie lub przetapiać złom i ponownie wykorzystywać.

14.92. Co to są stopy o szczególnych własnościach magnetycznych? Stopy te nabrały znaczenia w związku z ogromnym rozwojem elektroniki i elektrotechniki. Należą do nich materiały ferromagnetyczne: magnetycznie miękkie (o wąskiej i smukłej pętli hi-sterezy - m na rys. 1.19), co odpowiada dużej pozostałości magnetycznej i małej koercji oraz magnetycznie twarde (t na rys. 14.17 - o szerokiej i niskiej pętli histerezy). Mają dużą koercję i są stosowane na magnesy trwałe. W technice prądów słabych stosuje się stopy zwane permalloyami, których cechą jest duża i stała przenikalność magnetyczna oraz prostokątna pętla histerezy.

345