43 (280)

vv przypadku ubiegania się o pewne posady stanowić będą kapitał, w przy-adku innych zaś stanowisk pracy - zbędny balast lub wreszcie będą miały wartość neutralną.

W chwili przechodzenia na pole zatrudnienia inni gracze często dysponują większym kapitałem i większą władzą niż młodzi ludzie, a reguły gry ustalane są przez graczy posiadających większe zasoby. (...) Młodzi ludzie także posiadają zasoby i mogą wywierać znaczny wpływ na własną przyszłość. Wpływ ten można jednak opisać jako cześć skomplikowanych stosunków wzajemnych, zachodzących w kontekstach lokalnych, krajowych lub czasami globalnych i obejmiyą-cych kultury instytucjonalne oraz oficjalne zasady edukacji, zatrudnienia, ukończenia szkoły, wypłaty świadczeń itd.; konteksty te z kolei umiejscowione są w środowisku gospodarczym, społecznym i kulturowym, które odznacza się (...) wymiarem historycznym (Hodkinson, 1997, s. 404-405).

Wszyscy gracze funkcjonujący na danym polu podejmują decyzje pragmatycznie racjonalne, każdy czyni to jednak mając na uwadze własne perspektywy, horyzonty działaniowe i własne cele. Oznacza to na przykład, że młodzież próbuje się dostać do danej szkoły czy zdobyć pewną posadę realizując swoje dziecięce marzenia o tym zawodzie, pracodawca poszukuje przede wszystkim sprawnej siły roboczej, a szkoła zainteresowana jest przetrwaniem na kurczącym się rynku edukacyjnym lub wreszcie wymiernym zyskiem ekonomicznym (zwłaszcza, gdy mamy do czynienia ze szkołą prywatną). Decyzje zawodowe są komponentem wzajemnych relacji na polu społecznym, zarówno one, jak i orientacje życiowe je warunkujące ulegają modyfikacjom w trakcie bieżących stosunków. Konstruowanie przez młodzież wizerunku samego siebie, celów życiowych i projektów zawodowych odbywa się zawsze w interakcji i dialogu z wieloma graczami społecznego kontekstu. Uczestnicy owego pola społecznego determinują „ofertę tożsamościową”, która organizuje się w umyśle każdego w formie systemu kognitywnych ram tożsamościowych, czy, jak uważa Bourdieu - zakorzenionego społecznie i kulturowo systemu postaw i uwewnętrznionych dyspozycji.

Obok wspomnianego habitusu kształtującego się i kształtowanego w mterakcjach w kontekście pola edukacji i rynku pracy dla zilustrowania procesu podejmowania zawodowych decyzji niezbędny jest jeszcze trzeci °mponent - mianowicie wymiar biegu życia.

Współczesna literatura związana z kształtowaniem się biografii za-ociowych chętnie posługuje się pojęciem trajektorii zawodowej (Strauss, 2, Banks i in., 1992), przyjmując jednocześnie deterministyczną kon-^Pcję istnienia możliwych do wyodrębnienia schematów drogi zawodo-ś ^    tych schematów determinowany jest głównie czynnikami

°wiskowymi, takimi jak pochodzenie etniczne, klasa społeczna, z któ-

43