42 (291)

Najwyższym bezpośrednim zwierzchnikiem członków li stanu akademickiego i szkół z ramienia Komisji Edu- \ kacji byi rektor akademii wraz z radą Szkoły Głównej w obrębie swego rejonu — Królestwa lub WielkiegojS Księstwa Litewskiego. Rektorom, szkół głównych pod- J legali rektorzy szkół wydziałowych, którzy byli bez- J pośrednimi' zwierzchnikami szkół pod wydziałowy chyjl oraz Klasztornych, pensji prywatnych i szkółek para- jl fialnych w danym wydziale, odpowiedzialni za ich po- j ziom przed rektorem Szkoły Głównej^ Prorektorom 1 szkół pod wy dzi ałowy ch podporządkowane były w obrę- J bie ich terytoriów wszystkie szkoły prywatne oraz 5 parafialne, które winni byli corocznie wizytować^. ^

Różnice między szkołami wydziałowymi-a pod wy- J działowymi sprowadzały się głównie do liczby nauczycieli i lat nauczania. Szkoły wydziałowe miały obok rektora sześciu nauczycieli, prorektora i lektorów do języków oraz siedmioletni program nauczania. W szko- ? łach podwydziałowyćh obok prorektora, prefekta i lektorów było trzech nauczycieli oraz sześć lat nauki.

Nauczyciele szkół zakonnych byli wyłączeni z hie-rarchii akademickiej; wszakże Komisja otwierała im do tegojłr.ogę. poprzez studia akademickie i kilkuletnią pracę w szkołach akademickich. Stosunek prawny mię- J dzy szkołami głównymi a szkolnymi zgromadzeniami ^ -| akademickimi polegał według Ustaw na szeregu wza*fl jemnych zobowiązań. Uczelnie wyższe miały kształcić jfl kandydatów do stanu akademickiego i wysyłać wizy-tatorów do zakładów szkolnych; zwierzchnicy szkół byliJB zobowiązani przesyłać do akademii raporty czyli sprą^yji wozdania o pracy szkół. Każdy nauczyciel szkoły śred- jł niej jako członek stanu akademickiego miał prawo 1 ubiegać się o katedrę w szkole głównej oraz podlegał j jurysdykcji jej rektora.

Nadrzędną instancją zwierzchniczą mającą prawo |

wydawania ustaw i rozporządzeń dla szkół krajowych, była nadal Komisja Edukacji. W ten sposób nastąpiła pewna decentralizacja prac Komisji, która zachowała władzę nadrzędną, wiążącą ogniwem współzależności wszystkie szkoły w obrębie Rzeczypospolitej. Szkoły główne, skupiające najwybitniejszych przedstawicieli nauki, miały opiekę nad nauczaniem w kraju i zobowiązane były przygotowywać dla szkół wydziałowych i podwydziałowych kadry nauczające. Dzięki tej organizacji opieka nad szkolnictwem przechodziła stopniowo w ręce pokolenia wychowanego w nowych warunkach, ludzi świeckich, zawdzięczających swoje stanowisko wyłącznie zdobytej wiedzy.

Instytucja stanu akademickiego oparta była o zasadę autonomii; wybór rektora szkoły głównej, podobnie jak rektora wydziału i prorektora miał się dokonywać, co 4 lata w ramach zgromadzeń akademickich, do których wchodzili profesorowie, czy nauczyciele danej szkoły, a nawet delegacje studentów w szkołach akademickich ,. przygłównych”. W rądae. szkoły głównej, odpowiadającej dzisiejszemu senatowi oraz w radzie szkół wydziałowych zasiadali profesorowie tzw. zasłużeni czyli emeryci jako pełnoprawni członkowie, zapraszani w miarę potrzeby do usług szkolnych. Do ich kompetenoit jedynie —• obok wizytatorów szkół głównych — należało udzielanie upomnień rektorowi wydziału. Podobną instytucją o charakterze samorządowym były również obrady zgromadzeń akademickich organizowane zazwyczaj przj szkole wydziałowej dla całego wydziału celem rozważenia zagadnień, dotyczących spraw dydaktycznych lub jagodowych.

Według' Ustaw zajęcia nauczycielii uczniów, obejmowt^%yadneścia..gndzin tygodniowo. Skomplikowany system płac (pensje pierwiastkowe, dorobkowe, urzędowe, na wspólny stół.ifej.) zapewniały na ogół