5464 (2)

118 Część druga - Część ogólna prawa cywilnego

Mając na uwadze znaczenie zasad współżycia społecznego w kształtowaniu i wykonywaniu stosunków cywilnoprawnych,^{1 2} można by sądzić, że instytucja daw-ności, a szczególnie przedawnienia, w sposób jednoznaczny pozostaje w sprzeczności z tymi normami. Jednak z drugiej strony należy mieć na uwadze cel funkcjonowania instytucji przedawnienia jakim jest m.in. zapewnienie pewności obrotu gospodarczego. Zapewnienie pewności obrotu gospodarczego polega na tym, iż po upływie określonego w ustawie okresu czasu nie można od dłużnika (zobowiązanego do spełnienia świadczenia) żądać spełnienia świadczenia, gdyż uległo ono przedawnieniu. Upływ okresu przedawnienia ma zatem ten skutek, iż uchyla stan niepewności dłużnika (zobowiązanego do spełnienia świadczenia) co do tego, czy będzie musiał spełnić świadczenie, czy też nie. Po upływie okresu przedawnienia dłużnik nie jest bowiem zobowiązany do spełnienia świadczenia. Prawo powinno chronić nawet stan nie w pełni legalnego wykonywania określonego prawa jeśli trwa on dostatecznie długo. Nie ma można kosztem interesu dłużnika chronić prawa wierzyciela, który nie dokłada starań w realizacji przysługującego mu uprawnienia.

Na taką funkcję tej konstrukcji prawnej wskazuje m.in. Sąd Najwyższy stwierdzając, że przepisy o przedawnieniu „mają charakter stabilizujący stosunki prawne i gwarantują ich pewność”, dopuszczenie bowiem możliwości realizowania roszczeń „bez jakiegokolwiek ograniczenia w czasie prowadziłoby do sytuacji, w której strony pozostawałyby przez dziesiątki lat w niepewności co do swej sytuacji prawnej”³.

§₀2, Przedawnienie

Podstawową instytucją prawa cywilnego, której skutki prawne wynikają z upływa czasu jest przedawnienie³. Jak stanowi art. 117 KC przedawnieniu ulega roszczenie⁴ o charakterze majątkowym. Takie sformułowanie przesądza, iż Kodeks cywilny przyjmuje koncepcję przedawnienia samego roszczenia, a nie stanowiącego podstawę do jego żądania prawa podmiotowego⁵. Przedawnienie roszczenia nie wpływa na istnienie samego prawa podmiotowego, a jedynie ma wpływ na zakres jego ochrony i wykonanie.

1

   Art. 5 KC - wskazujący na nadużycie prawa oraz granice jego wykonywania z uwagi na zasacr współżycia społecznego.

2

   Uzasadnienie wyroku SN z 12 lutego 1991 r., III CRN 500/90, OSNCP 7-8/92, poz. 137.

3

   Art. 172-176 KC.

4

   Roszczenie stanowi wypływające z prawa podmiotowego uprawnienie domagania się od inneg: podmiotu prawa określonego działania lub zaniechania.

5

   S. Wójcik, Przedawnienie w prawie cywilnym po zmianie kodeksu cywilnego ustawą z 28 lipzc. 1990 r., „Przegląd Sądowy”z 1991, Nr 1-2.