60 61 (16)

Dotychczas nie wyjaśniono, dlaczego ta sama choroba przy takim samym umiejscowieniu w jednych przypadkach wiedzie do otyłości, a w innych do wychudzenia. Co więcej, otyłość, prawidłowy stan odżywienia i wychudzenie mogą u tego samego chorego występować w różnych warunkach kolejno, a nawet być jednocześnie obok siebie. Jako przykład można wymienić lipodyst-rohę, w której mogą występować moczówka prosta, cukromocz, poty i inne objawy świadczące o zmianach chorobowych w układzie międzymózgowo--przysadkowym.

Stan odżywienia ocenia się:

1) na podstawie stopnia wypełnienia policzków, dołków nadobojczykowych i podobojćzykowych, okolic nadgrzebieniowych i podgrzebieniowych i innych części ciała;

2)    na podstawie grubości fałdów skóry i tkanki podskórnej;

3)    na podstawie zestawienia masy ciała z masą należną; tym kryterium można posługiwać się tylko wtedy, gdy nie stwierdza się obrzęków, przesięków ani wysięków.

Ryc. 7. Charłactwo w chorobie Glińskiego-Simmondsa (ze zbioru Z. Orłowskiego).

Oceniając stopień odżywienia na podstawie zachowywania się masy ciała naieży pamiętać, że duże jej wahania, występujące w krótkich odstępach czasu, zależą najczęściej od zaburzeń gospodarki wodnej, wywołujących obrzęki lub powodujących odwodnienie organizmu.

Odżywienie może być prawidłowe, nadmierne |adipositas s. obesitas) i niedostateczne (emacialio s. denutritió). Stan odżywienia może być dobry nawet w ciężkiej chorobie, np. w raku płuc lub wątroby. Przeważnie jednak choroby wyniszczające, jak gruźlica, nowotwory złośliwe, choroby trzustki i jelit, przewlekła zimnica, przewlekła niewydolność krążenia, dury i in., a także bardzo ciężkie warunki życiowe, zwłaszcza ustawiczne niedożywianie, choroby utrudniające żywienie się (zwężenie przełyku, odźwiernika i inne), a także alkoholizm i narkomania, wiodą do wychudzenia, czasami tak znacznego, że pozostają tylko „skóra i kości” (inanitio). Jako przykład przytaczam ryc. 6.

Zwłaszcza duże wychudzenie spostrzega się w chorobie Glińskiego-Simmondsa w okresie charłactwa przysadkowego (ryc. 7) i w przypadkach jadłowstrętu nerwowego \anorexia nervosa, ryc. 8).

Na tle hormonalnym znaczne wychudzenie spostrzega się między innymi w chorobie Gravesa-Basedowa, nieraz w cukrzycy.

Ryc. 8. Przypadek jadlowstrętu psychicznego: a — przed leczeniem; b — po leczeniu.

Nadmierne odżywienie, czyli otyłość, często przekazuje się dziedzicznie, albo też nabywa się jej wskutek bardzo obfitego żywienia się, zwłaszcza pokarmami węglowodanowymi i tłustymi, oraz obfitego picia, szczególnie piwa przy jednoczesnym siedzącym trybie życia.

Nadmierną otyłość na tle hormonalnym spostrzega się między innymi u kobiet w okresie przekwitania, w obrzęku śluzowatym (myxoedema), często w eunuchoidyzmie.

Rozłożenie tkanki tłuszczowej jest równomierne w otyłości z przejadania się, w przeciwieństwie do otyłości innego pochodzenia.

WzespoleCushinga (ryc. 9) tkanka tłuszczowa gromadzi się na twarzy, policzkach i podbródku, wskutek czego twarz ma wygląd podobny do księżyca w pełni. Prócz tego tłuszcz w tym zespole gromadzi się na karku, w górnej części grzbietu, na barkach (tzw. typ bawoli otyłości), w okolicy nadobojczy-kowej, na tułowiu, w okolicach pachowych, sutków, na biodrach, na przedniej i bocznych okolicach brzucha (fartuch brzuszny). Natomiast obowodowe

61