58 59 (33)

58 CłfM I. Wprondwak do rkunoraii

Na rysunku 2.1 la początkowa cena c, spowoduje wzrost podaży w okresie następnym do poziomu Q_:. Powstanie nadwyżka podaży nad popytem. Jej likwidacja wymaga obniżenia ceny do poziomu c_:. Nowa. niższa cena spowoduje, że podaż w następnym okresie Q_x będzie niższa od Q_:. Powstanie niedobór dóbr: aby zrównoważyć rynek, cena zgodnie z krzywą popytu ustali się na poziomic Cj>c₂. Wzrost ceny spowoduje wzrost podaży w okresie następnym do poziomu Q_t>Qy itd. Możemy zaobserwować, że wytrącenie rynku ze stanu równowagi uruchamia procesy zmierzające do przywrócenia równowagi, wahania cen i ilości są coraz słabsze. „Pajęczyna" rozpinana na krzywych popytu i podaży jest „tkana" od zewnątrz do środka.

Inaczej te procesy przebiegają, gdy nachylenie krzywej podaży jest mniejsze aniżeli krzywej popytu (rys. 2.1 Ib). Teraz „pajęczyna" jest odśrodkowa, tkana od [ środka na zewnątrz. Wytrącenie rynku z równowagi uruchamia procesy powodujące dalsze zwiększanie nierównowagi: wahania cen i ilości są coraz większe.

2.6. Elastyczność popytu i podaży

2.6.1. Cenowa elastyczność popytu

Krzywa popytu ilustruje reakcję popytu na zmianę ceny. Silę tej reakcji możemy mierzyć. Miarę tę nazywamy współczynnikiem cenowej elastyczności popytu:

(2.3)

W

gdzie: E,r_p - współczynnik cenowej elastyczności popytu.

AP.

' - względna (procentowa) zmiana popytu.

’r

Ar

— - względna (procentowa) zmiana ceny.

Współczynnik cenowej elastyczności popytu może przybierać różne wartości. Sytuacja, gdy E,p = 0, oznacza, że zmiany ceny nie powodują żadnych zmian popytu. Popyt jest doskonale nieelastyczny, inaczej - sztywny. Graficzny wyraz takiego zachowania popytu przedstawiliśmy już poprzednio (rys. 2.2a). E,p_r = I oznacza sytuację, w której względna zmiana popytu jest równa względnej zmianie ceny. czyli np. wzrost ceny o 10% spowoduje spadek popytu dokładnie o l(Kr. Mówimy wtedy o elastyczności wzorcowej. Wydatki na dobro charakteryzujące się taką elastycznością popytu nic ulegają zmianie.

Współczynnik może być zawarły w przedziale 0 < E, r_r < 1. Wtedy względna zmiana popytu jest mniejsza od względnej zmiany ceny. Jeśli wzrost ceny o 10% spowoduje spadek popytu o 5^. to współczynnik wynosi 1/2. Im bliżej zera. tym mniejsza elastyczność. Gdy E_ifp > I. to względna zmiana popytu jest większa od względnej zmiany ceny. Popyt jest wysoce elastyczny. Oczywiście im dalej ta wartość oddala się od jedynki, tym popyt jest bardziej elastyczny. Gdy E_tf wtedy popyt jest doskonale elastyczny (rys. 2.2b).

2.6.2. Mieszana cenowa elastyczność popytu

Popyt na dane dobro reaguje nic tylko na zmianę ceny tego dobra, lecz również na zmianę cen dóbr substytucyjnych bądź komplementarnych. Dobra substytucyjne to dobra, które mogą się zastępować w zaspokajaniu określonej potrzeby (np. masło i margaryna): dobra komplementarne natomiast uzupełniają się w zaspokajaniu określonej potrzeby (np. samochód i benzyna). Reakcję popytu na dobro X na zmianę ceny dobra substytucyjnego bądź komplementarnego (dobra Y) nazywamy mieszaną cenową elastycznością popytu. Jej miarą jest współczynnik mieszanej cenowej elastyczności popytu:

(2.4)

XP_F, ÓCr

⁼ />,. V

’ - względna zmiana ceny dobra Y pozostającego do dobra A” w stosunku Cy

substytucji bądź komplementarności.

Znak ujemny współczynnika E<ur_r informuje nas, że dobra X i Y są wobec siebie komplementarne: znak dodatni świadczy o substytucyjności tych dóbr.

2.6.3. Dochodowa elastyczność popytu

Następnym czynnikiem wspólokrcślającym popyt na dane dobro jest dochód. Stosując klauzulę ceteris panbus. możemy stwierdzić, że wzrost dochodów nabyw ców powoduje wzrost popytu. Reakcję popytu na zmianę dochodu nazywamy dochodową elastycznością popytu. Miarą tej reakcji jest współczynnik dochodowej elastyczności popytu:

AP_£ AD Pr D'

(2-5)