76

Rozdział V. Składniki zwierzęcych cieczy

/

Ćwiczeni© 11.

Wykrywanie niektórych składników moczu normainego i patologicznego

Cel ćwiczenia

Celem ćwiczenia jest zapoznanie studentów z niektórymi badaniami chemicznymi pozwalającymi wykryć podstawowe składniki fk o logiczne i patologiczne moczu, stanowiące efekt prawidłowego lub nieprawidłowego metaoolizmu organizmu zwierzęcego.

Wprowadzenie

Mocz jest produktem metabolizmu nerek zawierającym większość wydalanych produktów odpadowych przemiany materii. Głównymi substancjami wydalanymi w tej formie są związki azotowe, a ich skład chemiczny zależy nie tylko od prawidłowego metabolizmu, ale również od zmian patologicznych. Dlatego badanie moczu oprócz stanu funkcjonowania nerek daje także możliwości oceny czynności innych narządów’ wewnętrznych, np. wątroby, płuc, serca, gruczołów wydzielania wewnętrznego itp. Pod wpływem procesów chorobowych w moczu oprócz składników’ fizjologicznych, np. mocznika, kreatyniny, kwasu moczowego, mogą pojawić się związki nie występujące w moczu normalnym lub występujące w nim w minimalnych ilościach. Są to m.in. glukoza, białko, ciała ketonowe, hemoglobina.

Mocznik (diamid kwasu węglowego) jest produktem przemian aminokwasów w tzw. cyklu mocznikowym (p. ćwicz. 19), a u niektórych zwierząt za pośrednictwem kwasu moczowego i alantomy także zasad purynowych zawartych w kwasach nukleinowych, koenzymach i związkach makroergicznych. Mocznik wydalany jest z moczem przeciętnie w ilości 0,3 moia/1. Jedną z metod wykrywania mocznika jest reakcja z enzymem — ureazą (patrz ćwicz. 15), która katalizuje hydrolizę mocznika do amoniaku i dwutlenku węgla. Amoniak z odczynnikiem Nesslera tworzy barwny kompleks o natężeniu barwy proporcjonalnym do stężenia tego składnika w próbie.

Kwas moczowy (2,6,8-trihydroksypuryna) jest ostatecznym produktem utleniania związków purynowych, zachodzącego m.in. z udziałem enzymu flawinowego — oksydazy ksan-tvnow'ej. W moczu człowieka ilość kwasu moczowego waha się od 1,2-3 pmoli/1. Wykazuje on silne właściwości redukujące, co jest wykorzystywane do wykrywania jego obecności w próbie z kw^rasem fosforowolframowym. W reakcji tej kwas fosforowolframowy redukowany jest do niebiesko zabarwionych tlenków wolframu (WO, x WO3).

' 'Opracowanie i opis — mgr Joanna Kwinta.

65