82 83 (10)

82 Teorio imemacyormliacji

W przypadku firmy o większych rozmiarach sytuacja jest bardziej skom. plikowana. Firmy, które osiągnęły znaczne rozmiary jeszcze przed rozpoczęcie^ internacjonalizacji, są zazwyczaj mniej wyspecjalizowane niż firmy mniejsze Pozycję dużej firmy znajdującej się w sytuacji „późno zaczynającego” cechuj*

•    trudności w wejściu na rynki zagraniczne — niecki, które są na tych rynka^ do zagospodarowania, są zbyt małe;

•    znaczące ryzyko wiążące się z nabyciami i joint ventures — wynika to z braku doświadczenia w tego rodzaju przedsięwzięciach;

•    trudności w zajmowaniu nowych pozycji w ściśle ustrukturalizowanych sieciach (np. najlepsi dystrybutorzy współpracują już z konkurentami).

Porównanie pozycji strategicznych „późno zaczynającego” i „wcześnie zaczy. nającego” pokazuje wyraźnie, jak duże znaczenie w kształtowaniu strategii internacjonalizacji firmy ma czas.

Sytuacja „internacjonała w zintemacjonalizowanym otoczeniu” charakteryzuje się wysokim stopiniem internacjonalizacji firmy i jej otoczenia. Oto najważniejsze cechy omawianej pozycji:

•    posiadanie licznych, ścisłych i ustrukturalizowanych powiązań z partnerami na wielu rynkach; chodzi nie tylko o powiązania o charakterze hierarchicznym (np. z własnymi filiami lub oddziałami), lecz także o powiązania

0    charakterze zdecentralizowanym (poziome i lateralne);

•    możliwość wystąpienia efektów synergicznych — powiązania występujące w jednej sieci mogą być wykorzystywane do budowania i rozwoju powiązań w innych sieciach;

•    możliwość osiągnięcia korzyści pierwszego ruchu — korzyści takie może przynieść zarówno obserwacja rynków o różnym stopniu rozwoju, jak

1    wykorzystanie form działania sprawdzonych na ryrikach bardziej rozwiniętych w podejmowaniu działalności na rynkach mniej rozwiniętych;

•    możliwość wcześniejszego zauważenia zmian w otoczeniu firmy, jeśli zmiany przenoszą się stopniowo z rynku na rynek;

•    potrzeba koordynacji działań zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa, jak i w ramach sieci;

•    często modelem dobrze opisującym sytuację „internacjonała w zjntemacjona-lizowany m otoczeniu” jest model konkurencji oligopolistycznej •>— wejścia są dokonywane na rynki uważane przez konkurentów za ich najważniejsze rynki, aby powstrzymać rywali od podejmowania istotnych posunięć konkurencyjnych na innych rynkach;

•    szeroki dostęp do zasobów zewnętrznych, wynikający z uczestnictwa w wielu sieciach narodowych — zwiększa to prawdopodobieństwo eksternalizacji transakcji (np. zakup komponentów, podzespołów, zamiast samodzielnego ich wytwarzania, czyli przesunięcie od „to make" do „to bity"; \m

•    najczęściej spotykane zmiany pozycji dotyczą raczej takich posunięć, jak zawiązywanie joint ventures. dokonywanie fuzji i przejęć; odróżnia to omawianą pozycję od trzech pozostałych pozycji.

Na zakończenie tego podrozdziału należy zwrócić uwagę na kilka ważnych cech podejścia sieciowego:

» odejście od indywidualistycznego postrzegania firmy i zaakcentowanie związków z najbliższym otoczeniem (siecią narodową lub branżową);

•    podkreślanie znaczenia czasu i kumulacyjnego charakteru ewolucji sieci, w tym także procesu internacjonalizacji;

•    ^wrócenie uwagi na ograniczenie swobody strategicznej (strategie discretion) firm w procesie internacjonalizacji — posunięcia firm są bowiem uwarun-

" kowane sytuacją w sieci.

Twórcy podejścia sieciowego wskazują także na jego specyfikę w porównaniu z dwiema innymi teoriami podejmującymi kwestię internacjonalizacji przedsiębiorstwa, tzn. teorią internalizacji i teorią internacjonalizacji w ujęciu szkoły uppsal-skiej (Johanson, Mattsson, 1993, s. 316-318). Teoria internalizacji, odwołując się do teorii kosztów transakcyjnych, koncentruje się na eksploatacji i ochronie tworzonych wewnątrz firmy zasobów niematerialnych (wiedza), natomiast teoria internacjonalizacji w ujęciu sieciowym wskazuje na konieczność stopniowego rozwijania wiedzy o rynku i potrzebę uczenia się od innych firm W teorii internalizacji nie bierze się pod uwagę kumulacyjnego charakteru działań intemacjo-nalizacyjnych, możliwości korzystania z zewnętrznych zasobów, potencjału rozwojowego związków z ramach sieci i współzależności między różnymi rynkami narodowymi. Z kolei teoria internacjonalizacji konwencjonalnej cechuje się różnym stopniem adekwatności i przydatności w zależności od tego, w której z czterech możliwych pozycji w sieci znajduje się dana firma (np. dobrze pasuje do pozycji „wcześnie zaczynający”, ale mniej odpowiada pozycji „internacjonał w jjntemacjonalizowanym otoczeniu”.

Inne koncepcje internacjonalizacji

W literaturze przedmiotu można także spotkać inne. poza omówionymi dotychczas, ąjęcia internacjonalizacji przedsiębiorstwa. W tym miejscu ograniczymy się do zasygnalizowania dwóch ujęć: koncepcji bom global oraz tzw. modelu innowacyj-Shdyłuzyjnego.

■Koncepcja bom global stanowi de facto podważenie filozofii modelu sekwencyjnego. Internacjonalizacja, a nawet globalizacja nie odbywają się etapami, | niektóre firmy już w momencie powstania stają się globalne.

B Luostarinen i Gabrielsson (2002) zauważają, że w modelach konwencjonalnych ijypową koleją rzeczy jest prowadzenie przez nowo powstałą firmę początkowo