82 83 (14)

czas od chwili naświetlania do wystąpienia widocznej zmiany barwy skóry skutkiem rozszerzenia naczyń włosowatych; 2) narastania odczynu do maksimum; 3) okresu spadku odczynu aż do jego wygaśnięcia (ryc. 18).

Intensywność odczynu może być różna i zależna od użytej dawki promieni UV. Wygląd zewnętrzny rumienia może być odmienny: od lekkiego, zaledwie dostrzegalnego zaróżowienia, aż do barwy karminowo-

Ryc. 18. Wykres odczynu rumieniowego. A, B — okres utajenia, B, C — okres narastania, C, D — okres spadku, M — szczytowy moment nasilenia odczynu

czerwonej z odcieniem sinawym. Po zastosowaniu dużych dawek promieni UV, przekraczających tzw. tolerancję skóry, może wystąpić silny odczyn rumieniowy o charakterze zapalnym z nacieczeniem limfocytar-nym. Nadmiernie rozszerzone naczynia włosowate skóry przepuszczają wtedy przez swoje ścianki osocze krwi do przestrzeni międzykomórkowych warstw skóry i naskórka, powodując obrzęk skóry. Jeżeli płyn przesiękowy nagromadzi się pomiędzy warstwami naskórka, wytworzą się na skórze pęcherze wypełnione płynem surowiczym. Bardzo duże dawki promieni UV mogą przyczynić się do uszkodzenia komórek naskórka i skóry i wytworzyć martwicę.

Okres utajenia odczynu nie jest jednakowy, trwać może od 1 do 3—6 godzin. Po silniejszych dawkach jest on znacznie krótszy. Słabe dawki promieni dają długi okres utajenia, powolne narastanie odczynu rumieniowego i szybkie jego ustępowanie bez zmian następowych.

Maksimum nasilenia odczynu przypada w różnym czasie i zależnym od wyżej podanych warunków. Może ono wystąpić po 6—12 godzinach lub po 18—24 godzinach, zależnie od użytej dawki.

Spadek nasilenia odczynu również jest zmienny. Słaby odczyn rumieniowy ustępuje po upływie kilku godzin, silniejsze odczyny trwają dłużej (do kilku i więcej dni).

Jednocześnie z nasileniem odczynu rumieniowego wzrasta stopień rozszerzenia naczyń włosowatych w skórze. Badaniem kapilaroskopo-wym stwierdza się znaczne rozszerzenie włośniczek. Niekiedy przy silnych odczynach ulegają również rozszerzeniu naczynia sieci podskórnej. Po ustąpieniu widzialnego okiem odczynu w skórze rozszerzenie naczyń może się jeszcze utrzymywać przez pewien okres czasu. Efektem tego stanu jest poprawa odżywiania skóry.

Po ustąpieniu odczynu rumieniowego skóra zmienia barwę, przyjmując odcień brunatny z powodu nagromadzenia się pigmentu (barwnika skóry) w warstwie komórek kolczystych i podstawnej naskórka. Stwierdza się również zgrubienie warstw naskórka wraz z oddzieleniem się jego warstwy powierzchownej (łuszczenie się) oraz ustępowanie nacie-czenia leukocytarnego.

Odczyn miejscowy może być bodźcem wtórnym, który albo za pośrednictwem wytworzonych ciał chemicznych w skórze, albo jako czynnik drażniący może przez udział układu nerwowego wywoływać odczyny pośrednie w ustroju.

Obserwacje kliniczne wykazały, że zmiany urazowe w obrębie nerwów obwodowych, a zwłaszcza przecięcie nerwu, mogą powodować osłabienie lub zniesienie odczynów rumieniowych na powierzchni skóry unerwionej przez uszkodzoną gałązkę nerwową.

Osłabienie odczynu rumieniowego aż do zupełnego braku jego występowania spostrzegano w uszkodzeniach rdzenia, zwłaszcza jeśli istniały równocześnie silnie zaznaczone zaburzenia czuciowe i porażenia. W przebiegu stanów zapalnych nerwów obwodowych na tle zakaźnym, toksycznym lub urazowym zdolność wytwarzania odczynów rumieniowych jest również znacznie obniżona.

Istnieje zależność odczynu rumieniowego od długości fali promieni UV. Jako zakres efektywny przyjmuje się fale 3200 A — 2500 A, przy czym najsilniejsze działanie uzyskuje się przy 2970 A. Słaby odczyn rumieniowy występuje przy 3300 A do 4200 A oraz poniżej 2400 A. Zależność powyższą wykazuje ryc. 19.

Ryc. 19. Intensywność względna wytwarzania odczynu rumieniowego przez promienie UV w zależności od długości fali (wg Coblentza)

Zmiany histologiczne w skórze zależą od stopnia odczynu. Słaby odczyn obrazuje się rozszerzeniem naczyń włosowatych i wypełnieniem ich krwią, występuje również leukocytoza. Przy silnym odczynie stwierdza się wysięk surowiczo-włóknikowy i przesięki krwawe, zakrzepy

33