77 (142)

B n>:l. Jiii.ia G. Ditazifeia. D X clymti. ■'aa.-.,,.-    iimkw WuX«ł

lijs vx x> -oi i :-iy> <>. a t>, wn rw.\ 2i»s

Tabela IO.I. Zasoby wodne świata

Część hydrosfery	Zasoby (tys. km)	Procent ogólnej ilości wody	Procent ogólnej ilości wody słodkiej	Czas wymiany
Morza i oceany	1 370 323	93,96	-	4000 lat
W obrębie skorupy ziemskie; ( do dęb. 5 km)	6U 000	4.12		dni do dzies tys. lat
w cym vv strofie swobodnej wymiany	14 000	0.27	14	ok. 300 lat
I Adowcc i wiec/ne śniegi	24 OCO	1,65	85	d/.icsiatki do tys. lat
Jeziora i zbiorniki słodkowodne	2*0	U.019	0.6	lala do setek lal
(ilcba i strefa acracji	85	U.006	0,03	14 dni do roku
Atmosfera	14	0,001	0,05	8-10 dni
Woda w rzekach	1.7	o,o»i	0.0WM	14 dni
Uugna	3.6			lata
Żywe organizmy	0,7			7 dni

/.riiillo: M.a-i<^/iv.yk 11992:99).

w gospodarce człowieka. Odsolcnic wymagałoby poniesienia znacznych kosztów finansowych i energetycznych.

Naturalne zasoby wód słodkich rzeki, jeziora, wody podziemne, wody z lodowców oraz opadowe mają znaczenie podstawowe w codziennym ży ciu i gospodarce człowieka. Stanowią one jednak tylko ułamek procenta zasobów wodnych naszej planety. Dotychczas są niewykorzystane wody /retencjonowane w lodowcach i w iecznych śniegach, które st anowią podstawowy rezerwuar wody słodkiej (Macioszczyk 1992: 102).

dranicę zasobów wodnych potrzebnych w gospodarce człowieka wyznacza całoroczny odpływ ze wszystkich rzek i strumieni świata, którego wielkość szacuje się na ok. 40 tys. km³. Znaczna część odpływu ma charakter sezonowy, dlatego nie można wykorzystać całego potencjału istniejących zasobów. W wyniku powodzi i wylewów do mórz i oceanów wraca 28 tys. kin³ wody. Pozostaje więc do zagospodarowania 12 tys. km³ wody, z czego realnie dostępnych jest tylko 7 tys. km³, ponieważ niektóre rzeki płyną przez tereny bezludne i trudno dostępne. Ludzie wykorzy stują 3,5 tys. km³ wody w ciągu roku (Mcadows D.H.. Mcadows D.L.. Randcrs 1995:48).

Zasoby wody słodkiej na kuli ziemskiej są rozmieszczone bardzo nierównomiernie. Istnieją regiony deficytu i nadwy żki wody. Obszary rzeczywistych nadwyżek dyspozycyjnych zasobów wodnych są niewielkie i występują w: klimacie równikowym (np. Amazonia. Kon go, Kamerun), wilgotnym monsunowym (np. c/ęść Indii, Bangladesz) oraz wilgotnym, umiarkowanym, chłodnym (np. Norwegia). Obszary z deficytem wody lub poważnie nim zagrożone stanowią większość. Obszary suche, na których parowanie przewyższa opady, stanowią ok. 23% powierzchni lądów, a obszary deficytu wody aż ó0% (Poskrobko B., Po skrobko T.. Skiba 2007:107). Największymi zasobami wód płynących, mierzonymi odpływami rzek, dysponują obszar byłego Związku Radzieckiego. Chiny. Indie. Brazylia, Norwegia i Francja. Chiny i Indie zc względu na gęstość zaludnienia są ubogie w wodę, a Norwegia i Brazylia są w nią bogate (Macioszczyk 1992: 102).

W Polsce zasoby wód powierzchniowych, mierzone ich odpływem, wynoszą ok. 61 km³ rocznie (średnia dla lat 2000-2005), co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje

B. D.J.l/ili-l.i. <i.    . D. Kutia.-*..1. 01 Aura rj\K,Uiirlja.1WjuJŁwj JIIW

ISBN »VJ- !/UJ JMN> U. ■. ty \VM PWN WOJ

1,6 tys. m ’ rocznie. Powodem niskiego zasobu wód powierzchniowych jest rzw. anomalia polska. Wyraża się ona tym. żc w między rzcczu Wisły i Odry występuje najniższa ilość opadów i największe parowanie w równoleżnikowym pasie od Atlantyku po Ural. Zarówno na zachód, jak i na wschód od Wisty, opady rosną, a parowanie maleje. Jednocześnie w Polsce znikomy procent zasobów wód powierzchniowych pochodzi z dopływu rzecznego spoza granie kraju (Wojciechowski 1987: 235).

Mała zasobność w wodę w połączeniu z zaludnieniem Polski jest przyczyną, dla której przeciętny Polak ma do dyspozycji mniej wody niż np. mieszkaniec Sahary Zachodniej. Brak wody słodkiej ogranicza rozwój gospodarczy niektórych regionów naszego kraju.

Jakościowe i ilościowo-przestrzenne zmiany stosunków wodnych należy zaliczyć do szczególnie intensywnych przemian środowiska przyrodniczego. Ilość wód. które na skutek zanieczyszczenia są niezdatne do użytku, zrównała się prawie z ilością wód już wykorzystanych. W wielu rejonach świata wykorzystanie wody przekracza tempo ich odnowy. Jeżeli dodać do lego marnotrawstwo (np. w Nairobi ..znika" 1/2 wody dostarczanej do systemu wodociągowego, w Meksyku, Seulu czy Teheranie 1/3), sytuacja w zakresie dostępności zasobów wodnych staje się poważna (Mcadows D.H., Meadows D.L., Randcrs 1995:49).

10.2. Wykorzystanie i niedobory wody

Woda stanowi nie tylko środowisko życia, ale jest również surowcem konsumpcyjnym człowieka. Jako istotny czynnik środowiska wpływa na decyzje związane np. z lokalizacją ludzkich osiedli. Wykorzystuje się ją także do transportu wodnego lub jako źródło energii.

(Globalnie od rewolucji przemysłowej pobór wody wzrósł ponad 3(MMtrotnie - do poziomu ok. 3765 kin-¹ (w 1995 r.). Najwięcej z tego zużywa rolnictwo (6We), przemysł (23%) i gospodarstwa domowe (8%). Prognozy na 2025 r. sięgają ponad 5,1 tys. km^!. a uwzględniając np. przepływ niezbędny do rozcieńczenia odprowadzanych ścieków nawet 6780 knv\ czyli 54% całkowitego dostępnego przepływu rzek świata (Czaja, Reda 2007: 134; Cileick 2003: 283-284).

Zapotrzebowanie na wodę jest uzależnione od warunków klimatycznych, rozwoju przemysłu i rolnictwa, kultury, tradycji itp. W klimacie suchym głównym odbiorcą wody jest rolnictwo, ponieważ rozwój roślin wymaga wprowadzenia systemów nawadniających. Niewłaściwe nawadnianie gleb w klimacie suchym może przynieść czasem więcej szkody niż pożytku. Przykładem może być Głodny Step w byłym Związku Radzieckim. gdzie niewłaściwym nawadnianiem spowodowano zasolenie gleb, a w ięc i wody na znacznych obszarach (Macioszczyk 1992: 105 106). Prognozy na najbliższe lata przewidują, żc rolnictwo stanic się głównym odbiorcą wody w ogólnym jej zużyciu.

W Polsce do celów rolniczych i w leśnictwie zużywano w szczytowym okresie (przed 1990 r.) ok. i.7 kin' wody. a obecnie (2005 r.) ok. 1,1 km\ Najwięcej wody zużywa przemysł (ok. 7,7 knv'. wobec nawet ponad 10 w latach 80. XX w.), szczególnie paliwowo-energetyczny. Woda wysokiej jakości jest potrzebna także do celów komunalnych. Dynamikę zmian poboru wody na potrzeby ludności i gospodarki narodowej w Polsce w lalach 1950-2005 przedstawiono na rycinie 3.5.

___161