9

10 MIEJSCE GRAMATYKI W JEŻYKU

sce, Także wymienione płaszczyzny są ze sobą powiązane, ponieważ struktury płaszczyzny niższej są jednostkami płaszczyzny wyższej, a więc i cała gramatyka jest systemem odpowiednio uporządkowanym. Trzon gramatyki, a właściwie gramatykę sensu stricto, tworzą morfologia i składnia, ponieważ reguły, które grupują, stanowią łącznie przepisy na tworzenie poprawnych komunikatów językowych z wyrazów o odpowiedniej formie dźwiękowej i zespolonej z nią treści.

Opisywane przez reguły gramatyczne prawidłowości łączenia odpowiednich typów jednostek w odpowiednie typy struktur stanowią wyraz istnienia w języku uogólnionych wymogów i możliwości, których użytkownicy języka muszą przestrzegać. Te wymogi i możliwości - odtwarzane przez gramatyków - nazywane są kategoriami gramatycznymi. Dzięki nim możliwa jest klasyfikacja jednostek językowych i procedur, którym podlegają w trakcie konstruowania wypowiedzi. Tym samym uzyskujemy uporządkowany opis gramatyki danego języka. Wśród kategorii gramatycznych możemy wyróżnić przede wszystkim kategorie morfologiczne i składniowe, ale systemowe powiązanie obu płaszczyzn powoduje, że wicie z nich odnosi się zarówno do morfologii, jak i do składni.

Rozwiązanie skrótów i symboli

t

-    liczba pojedyncza

-    liczba mnoga

-    rodzaj męski

-    rodzaj nijaki

-    rodzaj żeński

-    forma męska

-    forma męskożywotna

-    forma męskonieźywotna

-    forma męskoosobowa

-    forma męskonieosobowa

-    forma niemęskoosobowa

-    forma nieosobowa

-    forma nijaka

-    forma żeńska

M,    m (w subskrypcie)

D, d (w subskrypcie)

C, c (w subskrypcie)

B, b (w subskrypcie)

N,    ;n (w subskrypcie) Md, mc (w subskrypcie) W \

i, j (w subskrypcie)

1P lm rm m rż m mż

mnieź mos mnieos niemos nieos n ż

kl.    - klasa

kon.    - koniugacja

-    mianownik

-    dopełniacz

-    celownik

-    biernik

-    narzędnik

-    miejscownik

-    wołacz

-    dowolny przypadek