9 (346)

liusza PARI rysuje się ogólny model ojca-wychowawcy dzieci. Jest to ojciec o postawie autokratycznej oraz stosujący permanentnie ostrą kontrolę nad zachowaniem się dziecka, ale jednocześnie wyrozumiały, serdeczny i starający się, aby stosunki z dziećmi były bliskie i zabarwione uczuciem. Do takiego modelu ojca można mieć jedynie jedno generalne zastrzeżenie. Jest to—jak się wydaje — ojciec zbyt wymagający i ostry w stosunku do swego dziecka.

W toku analizy zebranych przez nas materiałów próbowano także uchwycić różnice w omawianych grupach postaw między ojcami z rodzin o jednym, dwojgu, trojgu i więcej dzieciach. Niektóre dane z tej analizy pragniemy tu przedstawić. Przede wszystkim ojcowie z jednym dzieckiem otrzymali aż w 13 skalach (1, 2, 3, 4, 6, 8, 13, 14, 15, 17, 18 , 23, 24) wyniki korzystniejsze, lepsze niż ojcowie pozostali. Tak zatem okazali się oni mniej autorytatywni i o bardziej prawidłowym stosunku do dzieci. Wykazali też wyraźnie korzystniejszą tendencję do wyrównania w prawach dziecka. Najmniej korzystną tendencję w tym zakresie wyrazili ojcowie z trojgiem i więcej dzieci. Na korzyść ojców mających jedynaków przemawiają takie dane liczbowe skali nr 10, które odzwierciedlają bardziej umiarkowane dążenie do aktywności dzieci. Ojcowie z rodzin z trojgiem i więcej dzieci wykazują większą tendencję do wychowywania dzieci w zależności i wywierania na nich większego nacisku poprzez karanie i stosowanie różnych form oddziaływania (m. in. wprowadzanie w błąd). Należy przyjąć, że wynika to z trudności w utrzymaniu dyscypliny w rodzinach, większych.

3. POSTAWY OJCÓW WOBEC RÓL RODZINNYCH W ŚWIETLE BADAŃ WŁASNYCH

Druga część rozważań w ramach analizy wyników kwestionariusza PARI dotyczy postaw badanych 80 nauczycieli-ojców, zatrudnionych w bydgoskich szkołach podstawowych, wobec ról rodzinnych (małżeńskich). Zespół owych postaw cząstkowych tworzy dwie postawy naczelne, które zostały łącznie zespolone w jedną postawę i określone mianem postawy wobec ról rodzinnych i domowych.

Podstawowym wskaźnikiem jest tu średnia arytmetyczna 7 skal

0    następujących numerach i nazwach:

3. izolowanie się ojca

7. konflikty małżeńskie

12. nieodpowiedzialność (brak rozwagi) ojca

18.    drażliwość, nerwowość

19.    supremacja żony    *

20.    brak należytego szacunku dla żony

26. narzekanie na przewagę żony.

Każda z tych skal odzwierciedla postawę cząstkową wobec przedmiotu badań i zawiera odpowiedni ładunek (składnik) intelektualny oraz emocjonalno-motywacyjny. W oparciu o uzyskane wyniki zbudowano histogram o następującym układzie danych (rys. 10).

Jak widać z układu pionowych prostokątów (rys. 10), odzwierciedlających wyniki średnie artymetyczne poszczególnych skal, rozkład danych (postaw) jest raczej jednolity. Rozpiętość wyników waha się od 17,9 punktu dla postawy cząstkowej, określającej supremację (lub jej brak) współmałżonka w domu (skala nr 19), do 24,5 punktu dla skali nr 7, odzwierciedlającej stosunek mężczyzn do s^rwej dominującej roli w życiu małżeńskim. Różnica między tymi skalami jest stosunkowo duża, bo wynosi 6,6 punktu.

Spróbuję scharakteryzować poszczególne postawy cząstkowe.

1    tak skala nr 3 (22,4 punktu) pokazuje, czy mamy do czynienia z ojcem o tendencji preferowania swej rodziny ponad inne ważne instytucje społeczne, jak kluby, grorfo przyjaciół, pracę zawodową itp., czy też nie wykazuje on zainteresowań domatorskich i nie pragnie skupić ich tylko na rodzinie. Wysoka średnia punktów tej skali sugeruje, że ojcowie pragną pogodzić te dwie sprawy, ale w związku z tym miewają spore kłopoty z godzeniem roli męża i ojca z aktywnością towarzyską (lub pracą społeczną) poza domem. Jednocześnie są oni przekonani (oddają to stwierdzenia nr 3 i 33), iż da się te sprawy dobrze ze sobą pogodzić. Stąd też w badaniu dominuje sąd, iż dobry ojciec to taki, który tylko część swego wolnego czasu spędza w kręgu rodzinnym, a część wśród kolegów (lub pełniąc obowiązki społeczne).

Skala nr 7 (24,5 punktu) odzwierciedla układy emocjonalno-spo-łeczne między małżonkami. Na podstawie swoich doświadczeń męża

235