Bismarck l p XIX w (3)

i$f£m i K    Zof O

IV

SWYZYA MłgDKYN MIODOWY Z WIOSNY 10TB H.

Misja Hadowltza 1 alarm wojenny z wiosny 1878 r. to epizody dziejów dyplomacji Hlsmarckowskiej dość niejasne, chocial amid przebieg kryzysu francusko nio-mleckłego Jest prawie dokładnie zbadany, Wbrew zaprzeczeniom samego Bismarcka, Jogo współpracowników, a potom i historiografii niemieckiej a pod jej wpływom i większej części historiografii światowej mol da miot' pewność, że szef dyplomacji niemieckiej istotnie proponował radowi rosyjskiemu w lutym i mami 1878 r układ, który mis) dawać Rosji wolną rękę na Wschodzie, a Niemcom wolną rękę na Zacho* dzle. Oci.ywilclc, gdyby car i (lorczakow prsyjąli tę propozycję, wówczas sojusz trsech cesarzy przestałby istnieć, Austria byłaby pozostawiona własnemu losowi, niejako ofiarowana agresji rosyjskiej. Tak tę propozy-cję interpretował ambasador austro-węglerskl w Petersburgu baron Langenau, taki Jej zresztą sens nadawał sam Bismarck w rozmowie s hr, Szuwalowem, którego przecie! uwalał za najlepszego przyjaciela Niemiec w rosyjskich sferach rządowych i dyplomatycznych. Zwracał mu bowiem uwagę, śc Rosja nic mole liczyć na Austrię, ho tam w kaldej chwili cesarz mość zmienić ministra. Wprawdzie Andrśsay Jest gwarantem porozumienia trójccsarskiego, ale Jego pozycja na dworze jest słaba, podwalana przez bardzo wpływowych generałów, jak ministra wojny gen Kollera 1 generalnego inspektora kawalerii gen. Pejaćewlća, Rosja zatem musi się liczyć i tym, Ze w kaZdej chwili poli-

tyka auatrlacka z przyjaznej może sią zmienić na wrogą. Natomiast na przyjaźń niemiecką Rosja mota zawsze liczyć, bo nie tylko Bismarck, alt i Jego pan pozostaną wierni związkowi tak uświęconemu w tradycji obu mocarstw

Jeśli Jednak przypomnieć sobie wielokrotnie powtarzane wobec dyplomatów austro-węgierskich zapewnienia żelaznego Kanclerza, te w interesie niemieckim leży utrzymanie monarchii naddunajsktej, niedopuszczenie, aby przestała być mocarstwowym czynnikiem w Europie, zapewnienia tak logiczne i tak bardzo uzasadnione w realnych Interesach niemieckich, to powstaje pytanie, jak wytłumaczyć sobie tą wyraźną sprzeczność. W naszym przekonaniu Jest to sprawa skomplikowana, ale Jednak dająca się wyjaśnić. Oczywiście, najwygodniej Jak to czyni większość historyków unikać tej sprzeczności przez zaprzeczenie autentyczności propozycji stawianych za pośrednictwem Hadowltza 1 powtórzonych Szuwałownwi. Jeśli Jednak przypomnieć sobie dalsze wypadki i dalszą taktyką Bismarcka w stosunku do dwu swoich partnerów trój-cesarskiego sojuszu, to jednak myśl Bismarcka staje slą mniej tajemnicza.

Trzeba sobie zdać sprawą i tego, źe Bismarck — podobnie Jak inne rządy europejskie — wiedział, źe armia rosyjska nie Jeet tak potąźna, Jak powinna być armia wielkiego mocarstwa Wiadomo, źe w dwa lata później po wytąźonych przygotowaniach militarnych próba sił w pierwszej kampanii tureckiej i roku 1877 wypadła fatalnie. Armia carska zatrzymała sią na przełęczach bałkańskich, znalazła sią pod Plewną w sytuacji krytycznej, musiała zgodzić sią na sprzymierzeni* sią g lekceważoną armią rumuńską, aby wreszcie

i Weressjrcki, Alarm wojenny 1175 r<