CCF20080116038

496 PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

zamaskować różnice, istniejące między kobietami i cechy łączące je z mężczyznami. Harding i Wood nie mają na celu wywyższania kobiet, ba, sugerują nawet, iż mężczyźni także mogą reprezentować światopogląd feministyczny. Czyniąc to jednak, narażają się na niebezpieczeństwo utraty elementarnego poczucia kobiecej solidarności - jak choćby wspólnej tożsamości, stanowiącej spiritus movens prowadzonej przez nic kiylyki zagadnień badawczych przyjmujących męską perspektywę i tworzących nacechowaną męskim punktem widzenia wiedzę o święcie.

Napięcia między tożsamością jednostkową i zbiorową nie uda się jednak wyeliminować, twierdząc po prostu, że kobiety różnią się od mężczyzn z powodu sposobu, w jaki się je traktuje. Podejście przyjęte przez Wood i Harding pozwala uniknąć uproszczonego biologicznego determini-zmu, ale sprzeczność istniejąca między traktowaniem kobiet jako grupy, a dostrzeganiem jednostkowych różnic, wciąż istnieje. Być może jest to dylemat, na który natrafiamy za każdym razem, gdy próbujemy scharakteryzować jakąś grupę ludzi. Mamy tu do czynienia z ciągłym napięciem podobnym do dialcktyki między autonomią i poczuciem łączności, o której piszą Baxter i Montgomery (zob. rozdział dwunasty). W takim razie lepiej byłoby zajmować się osobno każdym z tych biegunów, a nie odmawiać prawa istnienia jednemu z nich. W zalewie krytyki płynącej ze strony feministek i zwolenników badań empirycznych Harding i Wood ewidentnie przyjmują strategię integrującą oba podejścia.

Teoria punktu widzenia pociąga mnie z różnych względów. Jeśli wszelka wiedza ulega zakrzywieniu ze względu na społeczne umiejscowienie jej posiadacza, warto byłoby rozpocząć nasze poszukiwanie prawdy z perspektywy ludzi, którzy są najbardziej wrażliwi na nierówny podział władzy i mieliby najmniej do stracenia w sytuacji, gdyby uzyskane wyniki badań podważyły istniejący status quo. Wood przyznaje, że możemy mieć problemy z określeniem, które grupy społeczne są bardziej zmarginalizowane niż inne. Czy jako biała, czynna zawodowo kobieta znajduje się niżej w hierarchii społecznej niż jej Afroamerykański kolega po fachu, który na uniwersytecie uzyskał tę samą pozycję? Teoria punktu widzenia nie określa tego wprawdzie jasno, lecz sugeruje, że powinniśmy zakwestionować znaczną część wiedzy pozyskanej w rezultacie badań prowadzonych przez andro-centryczne, zachodnioeuropejskie instytucje badawcze. Uzyskane w ten sposób wyniki należy zastąpić pełniejszym obrazem, który otrzymujemy dzięki odwołaniu się do „wysokiego stopnia obiektywizmu”. Ta koncepcja nadaje impet badaniom socjolog Lynn Worsham z University of Wi-sconsin w Milwaukee oraz innych badaczy, wicizących, że punkty widzenia mniejszości mogą do pewnego stopnia na-prostować stronnicze poglądy, którym wciąż przyznaje się status prawdziwości:

Koncepcja Harding, którą z całą powagą określam jako heroiczną i cudowną, zakłada, że należy zmienić porządek filozofii i nauki oraz stworzyć coś w rodzaju feministycznej alchemii, w której idea punktu widzenia, odnowiona dzięki postmodernistycznej filozofii, staje się kamieniem filozoficznym zdolnym przekształcić surowe materiały źródłowe Zachodu w tworzywo „ogólnie przydatnego opisu świata"³⁽>.

Ki Worsham, L. (1995). Romancing llie Stones: My movic dale willi Sandra Harding. Journal of Advancal Composition, 15, 568.

PYTANIA SPRAWDZAJĄCE

1.    Jakie cechy wspólne dla punktów widzenia przyjętych przez kobiety, Afroamerykanów, biednych oraz homoseksualistów pozwalają im uzyskać mniej zafałszowany ogląd sposobu funkcjonowania społeczeństwa?

2.    W jaki sposób możemy sprawdzić tezę, iż wysoki stopień obiektywizmu wyprowadzony z życia kobiet pozwala uzyskać dokładniejszy obraz świata niż ten, który daje wiedza zdobyta w rezultacie badań prowadzonych przez instytucje o zasadniczo męskim charakterze?

3.    Inne feministki krytykowały Harding i Wood za to, iż twierdzą, że mężczyźni mogą się nauczyć patrzeć na świat z kobiecego punktu widzenia. W jaki sposób mężczyźni mogą osiągnąć taki stan rzeczy? Czy z twojej perspektywy wydaje się możliwe, by mężczyzna byl feministą?

4.    Epistemologia teorii punktu widzenia wywodzi się z marksizmu, symbolicznego inte-rakcjonizmu i postmodernizmu. Na podstawie tego rozdziału, zastanów się, które z wymienionych prądów intelektualnych mogły wywrzeć największy wpływ na omawianą teorię? Dlaczego?

LEKTURY UZUPEŁNIAJĄCE

Zalecane źródło: Wood, J. T. (1997). Communication Theories in Aclion (s. 250-259). Belmont, Calif.: Wadsworth.

Teksty całościowo ogarniające zagadnienie: Harding, S. (1991). Whose Science? Whose Knowledge? Thinking for Women’s Lives. Ithaca, N.Y.: Cornell University Press.

Unikanie esencjalizmu: Wood, J. T. (1994). Who Cares? Women, Care, and Culture. Carbonda-le, III.: Southern Illinois University Press.

Wprowadzenie feministycznego punktu widzenia: Hartsock, N. (1983). The feminist standpo-int: Developing the ground for a specifically feminist historical materialism. W: S. Harding, M. Mintikka (red.), Discovering Reality (s. 283-310). Dondrecht, Holandia/Boston: Reidel/Kluver.

Teoria punktu widzenia czarnoskórych feministek: Collins, P. H. (1991). Black Feminist Thought: Knowledge, Consciousness, and the Politics of empowerment. New York: Routledge.

Zastosowanie w dziennikarstwie: Durkham, G. M. (1998). On the relevance of standpoint epi-stemology to the practice of journalism: The case for 'strong objectivity'. Communication The-ory, 8, 117-140.

Historia epistemologii punktu widzenia: Hekman, S. (1997). Truth and method: Feminist standpoint theory revisited. Signs: Journal of Women in Culture and Society, 22, 341-365.

Krytyka feministyczna: Worsham, L. (1995). Romancing the Stones: My movie datę with Sandra Harding. Journal ot Advanced Composition, 15, 565-571.