CCF20080116040

492 PODSTAWY KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ

ojców. Ona sama nazywała obrzydliwością życia szok, jaki przeżyła na wieść, że gra toczy się także wtedy, gdy pionkami są jej własne dzieci¹.

Ani Harding, ani Wood nic twierdzą, że punkt widzenia kobiet czy innych mniejszości umożliwia im uzyskanie jasnego obrazu izeczy. Skontekstualizowana wiedza - jedyna, jaka naprawdę istnieje - zawsze będzie stronnicza. Teoretycy twierdzą jednak, że „perspektywy grup podporządkowanych są bardziej złożone, a tym samym lepsze niż perspektywy uprzywilejowanych grup społecznych”²-¹.

NACISK NA OBIEKTYWIZM: MNIEJ STRONNICZE POGLĄDY Z PUNKTU WIDZENIA KOBIET

Dlaczego punkty widzenia kobiet czy innych zmarginalizowanych grup miałyby być mniej stronnicze, mniej zniekształcone czy mniej fałszywe niż perspektywy mężczyzn, którzy zajmują dominujące pozycje w społeczeństwie? Wood podaje dwa wyjaśnienia: „Po pierwsze, ludzi o podrzędnym statusie cechuje większa motywacja, by zrozumieć perspektywę bardziej uprzywilejowanych osób, niż na odwrót”³. Nawet jeśli cisi nic odziedziczą Ziemi, i tak w ich interesie jest dowiedzieć się, co sprawia, że Ziemia się kręci, więc przejmowanie roli innych osób leży w żywotnym interesie tych, którzy posiadają niewielką kontrolę nad własnym życiem. Osoby dzierżące władzę są pozbawione tej motywacji, a pizcz to mają mniej powodów, by zastanawiać się, jak postrzega świat ta „druga połowa”.

Drugi argument przedstawiony przez Wood na rzecz szczególnego statusu punktów widzenia grup żyjących w nieustannym ucisku, przyjmuje, że mają one niewiele powodów, by bronić swego status quo. Inaczej rzecz się ma z osobami, które są u władzy. Badaczka twierdzi, że „[...] grupy uprzywilejowane przez dominujący system mają żywotny interes, by nie dostrzegać społecznych nierówności, które przynoszą im korzyść kosztem innych grup”⁴. Dla osób nadmiernie uprzywilejowanych nieznajomość perspektywy przedstawicieli innych grup jest błogosławieństwem. Dlatego mądrość jest przejawem braku rozsądku. Bez wątpienia mężczyzn, którzy przybyli po Sethę i jej dzieci, by po raz wtóry obrócić ich w niewolników, można wpisać w tę kategorię. „Dlaczego ona chce to zrobić?” pytają szczerze zdumieni. Gdyby oni sami, czy ktoś inny, naprawdę chcieli się dowiedzieć, dlaczego zbiegła niewolnica poderżnęła gardło własnej córce, musieliby zacząć szukać odpowiedzi z punktu widzenia niewolnic, nic zaś z perspektywy właścicieli czy nawet czarnych mężczyzn. Odkryliby totalną rozpacz Sctliy:

[...] Ujrzała, jak tamci nadjeżdżają, i poznała kapelusz nauczyciela. [...] I jeśli myślała wtedy o czymkolwiek, było to Nie. Nie. Nie-nie. Niemenie. Po prostu. Zerwała się jak do lotu. Zebrała wszystkie fragmenty życia, jakie przeżyta, wszystkie jego cząstki, które byty cenne, wspaniale, piękne, i wzięta je, pchnęła, przeciągnęła na tamtą stronę. Daleko stąd, tam będą bezpieczne [...].

Kiedy wyszta z więzienia, byta zadowolona, że plot zniknął. To tam, gdzie przywiązali

swoje konie, dojrzała - pracując na klęczkach w ogrodzie - płynący nad ogrodzeniem kapelusz nauczyciela. Gdy spojrzała na niego, gdy spojrzała mu w oczy, trzymała w ramionach coś, co spowodowało, że staną! jak wryty. Nauczyciel colat się o krok z każdym uderzeniem serca dziecka, aż serce w końcu zamilkło.

- Zatrzymałam go - powiedziała Sethe, wpatrując się w miejsce, gdzie kiedyś stal płot. - Zabrałam moje dzieci tam, gdzie miały być bezpieczne⁵.

Bez względu na wrażenie, jakie wywarłyby na nas te słowa, Harding nic oczekuje, że automatycznie przyjmiemy wyjaśnienie Scthy lub pochwalimy jej drastyczną reakcję tylko dlatego, że są to słowa i czyny odrzuconej na margines społeczny kobiety. W końcu wiele wolnych Afroamcryka-nck w powieści Morrison potępia drastyczny sposób, w jaki Sethe postanowiła uchronić córkę Umiłowaną przed znalezieniem się w łapach nauczyciela. Jednak obezwładniające obawy Scthy dotyczące przyszłości jej dzieci wiążą się z ponurą rzeczywistością zniewolonych kobiet w każdych okolicznościach (por. książka i film Wybór Zofii). Harding podkreśla, że to „obiektywna perspektywa z życia kobiet” pozwala uzyskać ogląd z najlepszego punktu widzenia, umożliwiający formułowanie projekcji, hipotez i interpretacji⁶. Być może takie badanie mogłoby naprawdę sprawdzić, na czym polega postrzeganie „losu gorszego niż śmierć”.

Harding używa terminu wysoki stopień obiektywizmu w odniesieniu do strategii rozpoczynania badań od obserwacji życia kobiet i innych grup zmarginalizo-wanych, których interesów i doświadczeń zazwyczaj się nic zauważa⁷. Wybór tej etykietki nic tylko sugeruje roztropność brania pod uwagę wszystkich perspektywą lecz świadomość, że wiedza zrodzona z punktu widzenia grup dominujących pozwala uzyskać, przez kontrast, jedynie niski stopień obiektywizmu. Dla ilustracji twierdzenie mówi o sprzecznych punktach widzenia w rodzaju tych opisanych przez Toni Morrison: „Absurdem byłoby wyobrażać sobie, żc poglądy amerykańskich właścicieli niewolników na temat życia Afrykańczyków i Afroamcrykanów mogłyby być bardziej bezstronne, obiektywne, bezosobowe niż poglądy niewolników na ich własne życie oraz na życie ich właścicieli”⁸. Sethe wraz z milionami dosłownie zniewolonych ko-. bict mogłaby tu jedynie z całego serca powiedzieć „Amen”.

OD TEORII DO PRAKTYKI: BADANIE KOMUNIKACJI Z PUNKTU WIDZENIA KOBIET

Jeśli chcemy spojrzeć na model badań nad komunikacją podejmowanych z punktu widzenia życia kobiet, warto zacząć od pogłębionego studium, jakie Julia Wood przygotowała na temat sposobów sprawowania opieki w Stanach Zjednoczonych. Zgodnie z założeniem, iż wszelka wiedza zakorzeniona jest w konkretnym czasie i miejscu, w pierwszym rozdziale książki Wlio Cares? Women, Care, and Culłure (Kogo to obchodzi? Kobiety, Opieka i Kultura) Wood opisuje swoją własną sytuację jako białej, heteroseksualnej, pracującej zawodowo kobiety, która aż do

Morrison, 19%, s. 34-35.

²¹ Wood, 1997, s. 257.

Wood, 1997, s. 254.

Wood, 1997.

Morrison, 19%, s. 206-207.

Harding, 1991, s. 167.

Harding, 1991, s. 149-152.

Harding, 1991, s. 270.