CCF20081016006

tych, których prawdziwość jest tak oczywista i wyraźna, że nie możn w nie wątpić”.

Ten apel wielkiego filozofia, odnosi się jednak do finału poznania, d prawd już ogłoszonych. Nie dotyczy zaś poszukiwania wiedzy i śmiałośi w podejmowaniu tematów. Tę śmiałość sankcjonuje wielki Einstein pięk nym aforyzmem: „nie dokonuje odkryć, kto nie bada niemożliwości’ Wydaje się, że szczypta niemożliwości w hipotezach jest zawsze bardz pożądana.

Hipotezy buduje się wierząc, że w naturze panuje pewien ład, w prze konaniu o uniwersalności związku przyczynowo-skutkowego. Zbudowt nie hipotez jest zabiegiem polegającym na zbudowaniu domniemani teorii dotyczącej natury zjawiska, powiązań między jego elementem, jeg wielkości i proporcji itp.

Posługiwać się możemy dwoma rodzajami hipotez w zależności o stopnia ich ogólności.

1.    - Hipotezy proste - wyprowadzane z uogólnienia prostych obsei

wacji.

2.    - Hipotezy złożone - zakładające istnienie powiązań między zdt

rżeniami lub nawet skomplikowanych łańcuchów przyczy i skutków.

W posługiwaniu się hipotezami obowiązuje ostrożność. Nie woln< nam faktów dobierać lub odrzucać w zależności od ich „przylegania” d prawdopodobieństw zawartych w hipotezach. Innymi słowy hipotez może kierować poznaniem, ale nie może go zastąpić.

Moim zdaniem bardziej pożyteczne jest sformułowanie wielu szcze gólnych hipotez zamiast jednej czy dwu generalnych. Bardziej jasny staj się wówczas sam problem i znacznie łatwiej opracować można cał warsztat badawczy i techniki badawcze. Od hipotez bowiem także zależy jak będą wyglądały nasze techniki badawcze i główne kierunki badaf Stanowią one równocześnie wyzwanie badawcze. Określają, co i ja należy zbadać, jak zbudować kwestionariusz, jak przeprowadzić ekspery ment pedagogiczny. Ich znaczenie, często nie doceniane, jest jedna bardzo istotne.

2.3. Pojęcie modelu w badaniach społecznych

W badaniach społecznych regułą jest budowanie uogólnień w oparcii o indukcję niezupełną. Oznacza to, że podstawą uogólnienia jest prawił

m lindanie niepełnej liczby elementów jakiegoś globalnego zbioru.

' • I inny o właściwościach małżeństw rozwodzących się na podstawie Inh wybranego celowo lub losowo zbioru małżeństw, który stanowi i n Inną, często bardzo małą część ogólnego zbioru.

Illldania takie w pedagogice bardzo często, w socjologii prawie wyłą-

...... kierują się regułami statystycznego doboru próby reprezentacyjnej.

i nnly le określają właściwą liczebność próby oraz inne statystyczne 11. liy zbiorowości badanej. Mniej znane są metodologiczne reguły budo-hiIii uogólnień w oparciu o badania niepełne (Sztompka P. 1973).

( Móź w metodologii spotykamy pojęcie modelu rozumianego jako ti u u Izie poznania. Sam termin model pojawia się w wielorakich znacze-■ li Występuje więc model w znaczeniu normy czyli określonego i ądanego stanu rzeczy. Mówi się więc o modelowym (czyli wzorowym) i mli przedsiębiorstwa, o modelowym (czyli dobrym) stanie stosunków • I/innych. Model występuje też w znaczeniu „przeciętnej” czyli teorety-ih | wielkości wynikającej z wielkości rzeczywistych obliczonej jako ich , ■ > ■ iętna. Używa się więc terminu model rodziny wiejskiej (rozumiejąc lo jej strukturę, funkcje, organizację życia), model aktywności ^! iillunilnej studentów (rozumiejąc przez to strukturę zajęć, czasu wolnego, h .1 nictwo w placówkach itp.).

Wymienione znaczenia mają charakter empiryczny, czyli posiadają 'ąr konkretne lub statystyczne desygnaty. Inaczej rzecz się ma z poję-i' ni modelu jako kategorii metodologicznej.

Model to układ, który stanowi narzędzie pośredniego , znania innego układu przez to, że jest do niego w Inlny sposób podobny, lub większość cech obu układów i l analogiczna a układ modelowy jest bardziej dostępny i i/nnwczo.

Powodzenie badań na obiekcie zastępczym czyli modelu zależy od i■iiiiniia między przedmiotami, zbiorami, zjawiskami racjonalnego, obie-¹¹ wnego podobieństwa. Istnienie takiego podobieństwa upoważnia do ¹ Umywania operacji poznawczych na układzie modelowym czyli zastę-i yni i myślowym przenoszeniu uzyskanej wiedzy z układu modelowego i układ inny, globalny, całościowy.

Nasuwa się pytanie, jaki stopień podobieństwa upoważnia do takich iimnicji i rodzą się rozterki odnośnie prawomocności wniosków i uogólni u, W pierwszym przypadku decyzja ma indywidualny, arbitralny cha-

29