CCF20081016057

Przykład, jaki zaproponowałem do ćwiczeń nie nasuwa wiele wątpi i wości, jaki warsztat przygotować, jaką wybrać metodę badań i narzędziu poznania. Otóż tradycyjnie już w socjologii i pedagogice badanie opinii i postaw grup społecznych nazywa się sondażem. W pedagogice sonduż nazywamy diagnostyczny ponieważ badania pedagogiczne są z istoty swej nakierowane na cel użyteczny, wychowawczy. Sondaż diagnostyczny prawie zawsze posługuje się technikami kwestionariuszowymi. Ponieważ jednak przedmiotem badań są poniekąd sprawy osobiste, które często ludzie traktują jako obszar prywatny - lepsze efekty da wywiad, który zakłada bardziej osobisty, intymny kontakt z badanym. Sądzę, że mógłby to być wywiad skategoryzowany, wypełniony nawet przez badanego, ale w obecności ankietera, aby zachować świadomość ważności sprawy i dlii ewentualnego uzupełnienia rozmową.

Rozważyć można ewentualność zastosowania wypracowania lub innej formy wypowiedzi pisemnej w celu zastosowania analizy treści.

Zaznaczyć trzeba, że można zastosować szereg innych procedur bu dawczych lub proponowane uzupełnić innymi. Decyzja co do wyboru takich czy innych narzędzi badawczych, ich liczby oraz charakteru zależy od problematyki badań i możliwości badającego. Tu podajemy przykłady typowe.

9.2.9. Definicje teoretyczne ważniejszych pojęć

ten etap spełnia w pewnym sensie rolę kodyfikatora między aparatem pojęć używanym powszechnie w dyscyplinie badawczej a aparatem pojęć samego badającego. Po wtóre - służy on samemu badaczowi do uświado mienia co właściwie będzie badał. Wyniki badań muszą bowiem posługi wać się językiem komunikatywnym i sprawdzalnym. Ktoś słysząc okre ślenie „pokolenie odwróconych pleców” może uznać jego aforystyczmi celność, ale niezupełnie pojmować jego sens konotacyjny, czyli treść.

W badaniach nie można więc operować pojęciami i znaczeniami wieloznacznymi i niejasnymi. Jeśli tworzymy pewne nowe pojęcia winni śmy je właściwie zdefiniować. Definiować musimy wszystkie zmiennr jeśli stanowią pojęcia nieobiegowe, nie używane powszechnie i nie rozu miane jednoznacznie. Nie ma więc powodu definiować terminu „zawód", ale być może terminowi „środowisko pochodzenia” chcemy nadać jakiś szczególny sens, inny niż używamy potocznie. Wówczas obowiązuje nos definicja takiego terminu. Możemy nie definiować np. zmiennej „zaniżonr aspiracje życiowe”, bo jest to określenie powszechnie w pedagogice i psychologii znane i używane, ale raczej należy zdefiniować zmienną „patriotyzm małych grup”, które to określenie wchodzi do języka nauki dla oznaczenia pewnych cech postawy społecznej.

Oprócz zmiennych definiujemy wszelkie terminy, których używamy w koncepcji i które określają w istotny sposób charakter naszych badań, istotę celów badawczych.

Tworzenie definicji nie jest zabiegiem specjalnie trudnym. Najłatwiejsza i często stosowana definicja w takich przypadkach to definicja kontekstowa, czyli wyjaśnienie pojęcia przez umieszczenie go w kontekście językowym, albo desygnatu nazwy w kontekście sytuacyjnym, które objaśniają charakter pojęcia.

Drugim sposobem definiowania również popularnym i łatwym jest tworzenie definicji projektujących. Zabieg jest arbitralny i trzeba zważać aby nasze propozycje definicyjne nie obrażały zasad logiki, reguł języka czy prawideł rzeczywistości.

To wystarczające sposoby, aby wyjaśnić treść używanych pojęć. Unikamy w ten sposób licznych zarzutów o niewłaściwe stawianie problemów, o mylne przypisywanie zmiennych problemów i wszystkich innych wynikających z niejasności i wieloznaczności języka.

W moim „dyżurnym” przykładzie badań dokonałbym definicji m.in. terminów: „indyferentyzm ideologiczny”, „orientacja życiowa młodzieży”, „patriotyzm małych grup”, „dystans wobec propagandy werbalnej”, „wpływ zjawisk społecznych na poglądy”, a także niektórych wskaźników i celów badań.

‘1.2.10. Badania pilotażowe

Ten etap procesu badawczego w badaniach społecznych ma bardzo ważne znaczenie. Spełnia bowiem dwa zadania, często decydujące o rzetelności uzyskanych danych z całej zbiorowości. Po pierwsze stanowi weryfikację naszej wstępnej wiedzy o środowisku, o jego charakterze, zróżnicowaniu, procesach w nim zachodzących. Po wtóre jest okazją do sprawdzenia sprawności narzędzi badawczych, jakie wybraliśmy i opracowaliśmy dla naszych zamierzeń poznawczych.

Według niektórych opinii wstępny zwiad teoretyczny o przedmiocie naszych badań powinien odbywać się przed opracowaniem narzędzie badawczych i posiadać również określony warsztat zbierania wiedzy i danych o środowisku. W naszym pojęciu wiedza taka, uzyskana ze źródeł oficjalnych i obserwacji, konieczna jest przed podjęciem zamierzeń ba-

189