CCF20090214057

Podejmując próbą odpowiedzi na te pytania Schutz z góry przyjmuje pewne rozstrzygnięcia, które zadecydują o powodzeniu jego przedsięwzięcia. Po pierwsze, zakłada, zgodnie zresztą z Husserlem, że źródłem sensu jest przedspołeczne, samotne Ja.® Dopiero po analizie procesu konstytuowania się sensu Schutz porzuca sferę Ja transcendentalnego i przechodzi do intersu-biektywnej sfery społecznej. Ale nawet w tej sferze Ja pozostaje punktem centralnym (lecz już jako Ja światowe — mundanes Ich). U Schiitza świat społeczny ma strukturę egocentryczną. Po drugie, akty nadawania sensu utożsamia Schutz z aktami refleksji. Według niego konstytuowanie sensu nie odbywa się w żywym strumieniu intencjonalności, ale dopiero w późniejszej autorefleksji, w interpretacji tych przeżyć przez podmiot. Interpretacja taka jest możliwa jedynie przez „wykroczenie” poza strumień przeżyć, odwrócenie spojrzenia od tego, co jest w tych przeżyciach dane, i refleksyjnego zwrócenia się ku samym przeżyciom. Sens zostaje przez Schiitza zdefiniowany jako szczególny sposób zwrócenia się ku przeżywaniu, jako „samoin-terpretacja przeżycia z punktu widzenia nowego przeżycia”^{1 2}. Po trzecie, analizuje on zachowanie i działanie jako specyficzny typ „wewnętrznych” przeżyć. Powołuje się przy tym na Webera: „przecież niewątpliwym faktem jest to, że pod pojęciem «działania» Weber nie rozumiał procesu fizycznego, a więc na przykład ruchu ciała, jaki wykonuje cielesna osoba, podczas gdy sens, który «wiąże» ona z tym ruchem ciała, w szczególnej przedustanowionej harmonii podąża swoimi drogami. Przecież Weberowska definicja działania obejmuje także wewnętrzne zachowanie lub czyn, o ile tylko jest z nim w ogóle związany jakiś sens.”³ Ale z trafnego spostrzeżenia, że ani zachowanie, ani działanie nie jest po prostu ruchem ciała (w sensie ciała przyrodniczego), do którego to ruchu byłby „dodany” jakiś subiektywny sens⁴*, Schutz wyprowadza wniosek — nigdzie zresztą nie został on explicite sformułowany ani uzasadniony — że są one pewnego rodzaju przeżyciami „wewnętrznymi” i że ich analiza nie wymaga uwzględnienia problemu cielesności.⁵ Zachowania zostają zredukowane do immanentnych przeżyć. Toteż pytanie o ich sens zostaje ujęte jako pytanie o konstytucję sensu pewnego typu przeżyć.

Konsekwencją tych przyjętych z góry rozstrzygnięć jest teza, iż sens jako wytwór autointerpretacji samotnego Ja jest „w istocie swej subiektywny”, a rozumienie — z góry skazaną na połowiczność próbą dotarcia do autointerpretacji alter ego. Skąd się więc one wzięły? Jakie jest ich źródło?

Założenie pierwsze wynika z samego Husserlowskiego programu fenomenologii. Schutz uważał, że w ramach transcendentalnej fenomenologii problem intersubiek-

1

   Por. krytykę B. Waldenfelsa w jego artykule: Rozumienie i porozumienie. Społeczna filozofia A. Schiitza, przeł. Z. Kras-nodębski, „Studia Filozoficzne” 1979, nr 6.

2

   A. Schiitz, Der sinnhafte Aufbau..., s. 194; w innym miejscu Schutz pisze: Sinnhaft sind eben jene Erlebnisse, welche reflekiierend in den Bitek gefasst iccrden. Das ,£innhafic'‘ iiegt nicht im Erlebnis oder seiner noematischen Struktur (podkr. Z.K.j sondern nur in dem Wie der Zuwendung auf dieses Erlebnis oder, wie wir es Iriiher antizipierend for-muliert haben, in der Attitiide des Ich zu seiner abgelaufenen Dauer. (s. 94). Sfera przeżywania, żywa teraźniejszość (die lebendigc Cegenwart) nigdy nie jest nam dana, nigdy nie jest sensowna, wymyka się poznaniu (por. s. 95). Stanowisko SchQ-tza pozostaje jednak niejasne, nie wiadomo do końca, czy refleksja sens konstytuuje, czy tylko go odsłania. Z jednej strony pisze on bowiem, że Sinn ist nichts anders ais eine Lcisi-ung der Intentionalitdt, die aber nur im reflexiven Blick sicht-bar wird (s. 69), a z drugiej, że der Sinn eines Erlebnisses (ist) nicht anders ais die intentionale Leistung ron schichtenweise aufeinander aufgebauten Akten der Zuwendung (s. 99).

3

^3J Tamże, s. 52.

4

^,ł Krytyką takiego ujęcia, przeprowadzoną narzędziami filozofii analitycznej, por. w: A. Melden, Free Action, London 1961, szczególnie s. 73—82.

5

^M O problemie cielesności u Schiitza por. H. Coencn, Diesseits tom subjcktiven Sinn iind kollektiren Zwang. Phdnomeno-logische Soziologie im Feld des zwischenleiblichen Verhaltens (maszynopis dysertacji), Tilburg 1979; oraz uwagi I. Srubara w przypisach do: A. Schiitz, Theorte der Lebensform, s. 205.