CCF20090318002 (2)

PRZYCZYNY MOBBINGU ASPEKTY PSYCHOLOGII ROZWOJOWEJ

Żaden obszar problematyki pedagogicznej nie pozostawia tak wielu niewiadomych - jeżeli chodzi o poszukiwanie przyczyn - jak mobbing. Często wskazuje się na sytuację społeczną, dalej: na brak perspektyw i możliwości kształcenia, rozbicie rodziny i negatywne przykłady podawane codziennie przez media. Ale ponieważ z mobbingiem mamy do czynienia już w przedszkolach, przyczyn należy • szukać w indywidualnych doświadczeniach. I tu docieramy do znaczenia czynników psychologii rozwojowej.

W mobbingu wyróżniamy aspekt nie tylko społeczny, lecz i także historyczno-rozwojowy. W centrum procesów mobbingu stoi przetworzenie poczucia bezradności. Wewnętrzna pustka, powiązana z niepewnością, przekształcana jest w po- j czucie wszechmocy. W większości wypadków dochodzi przy tvm do użycia przemocy albo gróźb jej zastosowania. Dlatego procesy mobbingu muszą być rozpatrywane w związku z fantazjami o wielkości i ich znaczeniem dla rozwoju dziecka. Te zaś należą do sfery rozwoju osobowości. Kto chce skutecznie rozwiązywać problemy mobbingu, musi zająć się roz-wojem osobowości, a zwłaszcza rozwojem poczucia własnej wartości. Chodzi o kompetencje psychospołeczne dzieci.

Fantazje o wielkości obserwuje się już u dzieci w przedszkolach. Dziecko chce zawojować cały świat. Rodzice, wychowawcy i nauczyciele powinni umieć porządkować te fantazje i pomagać dziecku budować mosty między nimi a rzeczywistością.

Poczucie wszechmocy uwidacznia się przede wszystkim w wieku młodzieńczym, wyraźnie w związku z rozwojem psychicznym i fizycznym. Miody człowiek, w przeciwieństwie do trzylatka, potrafi obchodzić się z bronią. Potrafi ją . także zdobyć. Może narzucić innym swą wolę i brać udział f w grupowych ekscesach. Wystarczy wspomnieć choćby j młodocianych przestępców w szale zabijania: „Jak karzący ś

Bóg niszczą tych, którzy ich skrzywdzili” (Erdheim 2002, str.328). Mowa tu jest o zachowaniach ekstremalnych. Groźby i agresję należy bardzo poważnie traktować właśnie w okresie dojrzewania; odgrywają one bardzo ważną rolę w procesach mobbingu i wywołują w ofiarach i współuczestnikach poczucie zagrożenia.

CECHY STRUKTURALNE MOBBINGU

Mobbing oznacza sprawowanie nad kimś władzy. W procesach mobbingu na „scenie zewnętrznej” (przedszkole, szkoła, klasa, boisko szkolne) chodzi o długotrwały proces, w którym jeden z uczniów sprowadzony jest do roli ofiary. Tego, co się dzieje na „scenie wewnętrznej” (uczucia, emocje, strategie), obserwator nie pozna. Może to tylko odtworzyć w rozmowach i interpretacjach wydarzeń. Podstawową strukturę mobbingu da się zobrazować następująco:

Rys. 1 Podstawowa struktura mobbingu

31