CCF20090610188 tif

wyjaśnia, dlaczego nie wykorzystano nigdy prostych argumentów, pozwalających wykazać, że tak nie jest.

Pragnę podkreślić, że rozważania głównie natury fizycznej, które zostaną przedstawione, nie stanowią części założeń czy przesłanek mojej logicznej analizy relacji nieoznaczoności, natomiast można uznać je za owoc tej analizy. W rzeczywistości analizy do tej pory przeprowadzone są najzupełniej niezależne od tego, co przedstawimy poniżej, a w szczególności od poniżej opisanego eksperymentu myślowego *², którego celem jest ustalenie, że możliwe jest dowolnie dokładne przewidywanie drogi pojedynczych cząstek.

Jako rozważanie wstępne, poprzedzające ów eksperyment myślowy, omówię najpierw kilka eksperymentów prostszych. Mają one pokazać, że możemy bez trudności dokonywać dowolnie dokładnych przewidywań dróg, a także przewidywania te sprawdzać. W tym miejscu rozważę jedynie przewidywania, nie odnoszące się do pojedynczych cząstek, ale do (wszystkich) cząstek, znajdujących się w określonym niewielkim obszarze czasoprzestrzennym (Ax'Ay-Az‘At). W każdym przypadku istnieje jedno tylko określone prawdopodobieństwo znajdowania się cząstek w tym obszarze.

Wyobraźmy sobie teraz wiązkę (elektronów lub wiązkę światła) cząstek, wędrujących w kierunku x. Tym razem jednak założymy, że jest to wiązka monochromatyczna, czyli wszystkie cząstki podążają w kierunku x po drogach równoległych oraz mają ten sam, znany pęd. Składowe pędu w innych kierunkach również są znane, gdyż wiadomo, że równe 'są zeru. Otóż zamiast określać położenie w kierunku x grupy cząstek poprzez dokonanie wyboru fizycznego *— czyli zamiast wyizolowania z wiązki grupy cząstek środkami technicznymi (jak to zrobiliśmy powyżej) — poprzestaniemy na wyróżnieniu tej grupy spośród reszty cząstek poprzez skupienie na niej uwagi. Na przykład możemy skupić uwagę na tych wszystkich cząstkach, które w danym momencie posiadają (z danym stopniem dokładności) współrzędne położenia i które zatem nie rozprzestrzeniają się poza dowolnie mały zasięg Ax. Znamy dokładnie pęd każdej z tych cząrtek. Zatem dla dowolnego każdego momentu w przyszłości potrafimy dokładnie powiedzieć, gdzie grupa ta będzie się znajdowała. (Jasne jest, że samo istnienie takiej grupy cząstek nie stoi w sprzeczności z teorią kwantów; jedynie jej istnienie wyodrębnione, czyli możliwość fizycznego wybrania grupy, doprowadziłoby do sprzeczności.) Tego samego rodzaju myślowy wybór przeprowadzić możemy w związku z innymi współrzędnymi przestrzennymi. Fizycznie wybrana wiązka monochromatyczna byłaby bardzo szeroka, w kierunku y oraz kierunku z (nieskończenie szeroka w wypadku idealnie monochromatycznej wiązki), ponieważ w kierunkach tych pęd ma być wybrany dokładnie, czyli ma być równy zeru; zatem położenia w tym kierunku muszą być szeroko rozrzucone. Jednakże znowu możemy skupić uwagę na bardzo wąskim strumieniu częściowym. Będziemy tu znów znali nie tylko położenie, ale i pęd każdej cząstki tego strumienia. Będziemy więc w stanie przewidzieć, dla każdej cząstki owego wąskiego strumienia (jak gdyby wybranego myślowo), w którym punkcie i z jakim pędem, natrafi ona na swej drodze na kliszę fotograficzną i oczywiście przewidywanie to możemy sprawdzić empirycznie (jak w poprzednim eksperymencie).

Ci spośród moich krytyków, którzy słusznie odrzucili koncepcję, na której zasadzał się ten eksperyment myślowy, wydawali się żywić przekonanie, iż odrzucili tym samym dokonaną przedtem analizę —• wbrew podanym ostrzeżeniom.

13 — Logika odkrycia naukowego 193