CCF20091012016

22 Biojurysprudencja. Podstawy prawa dla XXI wieku

witalizmy zwalczane są od XX wieku przez neopozytywizm redukujący filozofię do logicznej analizy języka na podstawie doświadczenia.²²

Naturalizm to nazwa pochodząca od łacińskiego słowa naturalis - naturalny, wrodzony, przyrodzony. Nazwa ta, zamiennie używana z nazwą bio-logizm, uznaje zachowania za dobre, słuszne i sprawiedliwe, gdy bronią życia, utwierdzają życie i dążą do zachowania długiego i dobrego życia gatunku ludzkiego. W naturalizmie - w odróżnieniu od witalizmu - podkreślenie naczelnej wartości życiajna jednocześnie na celu normatywną ochronę jego zachowywania. Herbert Spencer, jako jeden z głównych wyrazicieli naturalizmu, za główne kryteria dobra, słuszności i sprawiedliwości przyjmował egoistyczne zachowywanie własnego życia ludzkiego. Utożsamianie to uzasadnił treściami zaczerpniętymi z biologizmu, ewolucjonizmu, hedo-nizmu, relatywizmu, utylitaryzmu, przy jednoczesnym odrzuceniu absolutyzmu i ascetyzmu. W myśli Fryderyka Nietzschego postawa żywiołowej pełni życia - dionizyjska - została przeciwstawiona postawie apollińskiej -chorobliwych zwyrodnień ascetycznych idealistów. Naturalizm włączył do grona swoich przedstawicieli J. M. Guyau, Hobbesa, Helvetiusa, Rousseau i innych. Korzystał także z wcześniejszych poglądów - epikureizmu, stoicyz-mu, cyników, cyrenaików. Zarówno witalizm, jak i naturalizm zbyt jednostronnie jednak ujmują życie człowieka; dostrzegają głównie życie biologiczne człowieka, bez dostatecznego doceniania jego życia duchowego i życia społecznego.

Najbliższa współczesnym poglądom ochrony życia jest etyka czci dla wszelkiego życia, krzewiona przez Alberta Schweitzera. Według niego tylko taka etyka jest etyką pełną, głęboką, wrażliwą, dojrzałą, poważną. Wyjaśniał on:

[...] etyka czci dla życia, wymagająca dobroci dla wszystkich istot żywych, odpowiada naturalnej wrażliwości myślącego człowieka. Przez etyczne zachowanie wobec wszelkiego stworzenia wchodzimy w duchowy kontakt z wszechświatem [...]. Przez cześć dla życia stajemy się religijni w sposób naturalny, głęboki i żywy [...]. Elementarnym, uświadamianym w każdym momencie istnienia faktem jest ten oto: jestem życiem, które chce żyć, pośród życia, które chce żyć [...]. Istotą dobra jest: utrzymywać życie, sprzyjać życiu, pomagać życiu, rozwinąć swe najwyższe wartości. Istotą zła jest unicestwiać życie, szkodzić życiu, hamować rozwój życia. Podstawową zasadą etyczną jest zatem cześć dla życia. Wszystko - co istocie żyjącej świadczą jako dobro, jest w ostatecznym rachunku pomocą, jakiej udzielam dla jej zachowania i polepszenia egzystencji. W tym, co najważniejsze, cześć dla życia nakazuje to samo co etyczna zasada miłości. Z tą różnicą, że cześć dla życia zawiera w sobie uzasadnienie nakazu miłości i żąda współczucia dla każdego stworzenia.²³

²²    Por. Słownik etyczny, pod redakcją Stanisława Jedynaka. Tam też zwięzłe omówienie poglądów głównych przedstawicieli witalizmu, zwłaszcza J. M. Guyau.

²³    A. Schweitzer, Przemówienie wygłoszone w 1952 roku w Academic des Sciences Morales et Politicjues w Paryżu, [w:] I. Lazari-Pawłowska, Schweitzer, przełożył K. Krzemień, Warszawa 1976, s. 226 i n.