CCF20100503029

68 Charakterystyka morfologiczna i taksonomiczna porostów i wybranych grup roślin

znaczające się symetrią promienistą (ryc. 28F). Grzbiecistość kwiatów występuje rzadko i związana jest z owadopylnością, np. w rodzaju Aconitum. Okwiat może być zróżnicowany na kielich i koronę (np. Rartunculus lanuginosus) lub niezróżnicowany (np. Caltha palustriś). Pręcikowie i słupkowie jest liczne i spiralnie ułożone na dnie kwiatowym. Cechą charakterystyczną jaskrowatych jest również tworzenie miodników produkujących nektar. Owocem jest wielonasienny mieszek (Cortsolida regaliś), jednonasienny orzeszek (Rartunculus repens) lub rzadziej jagoda (Actaea spicata). Na świecie występuje około 2000 gatunków, z czego w Polsce około 70, a w Wiel-kopolsce 46. U wielu przedstawicieli Ranunculaceae występują alkaloidy.i glikozydy, stąd też niektóre z nich wykorzystywane są w lecznictwie, np. miłek wiosenny.

Scrophulariaceae - Trędownikowate 1 ^K(4-5)[^C(4-5)^A2-5l^G(2)

W skład tej rodziny wchodzą przede wszystkim rośliny zielne, rzadko pnącza i krzewy. Posiadają one ulistnienie skrętoległe lub naprzeciwległe, blaszki liściowe są nie podzielone lub pierzasto wcinane. U niektórych przedstawicieli zaobserwować można przystosowanie do pasożytniczego trybu życia. Pasożyty całkowite (np. Lathraea squamaria) wykształcają bezzieleniowe pędy nadziemne, półpasoży-ty (m.in. Melampyrum pratense) posiadają zielone, ulistnione pędy zdolne do fotosyntezy, a ich korzenie przekształcone w ssawki czerpią z rośliny żywicielskiej wodę z solami mineralnymi. Kwiaty w rodzinie trędownikowatych są grzbieciste, cztero- lub pięciokrotne i obupłciowe. Kielich jest zrosłodziałkowy, a korona u większości dwuwargowa. U prymitywnych przedstawicieli tej rodziny kwiat składa się z 5 płatków i 5 pręcików. U bardziej wyspecjalizowanych w związku z przystosowaniem do owadopylności liczba płatków ulega zmniejszeniu do 4, a pręcików do 4 lub 2. Słupek jest górny, zbudowany z 2 owocolistków, dwukomorowy. Owocem jest torebka, rzadziej jagoda lub pestkowiec. Na świecie do rodziny trędownikowatych zalicza się około 3000 gatunków, w Polsce około 100, a w Wielkopolsce 67. W rodzinie tej spotyka się niewiele roślin użytkowych. W lecznictwie wykorzystuje się m.in. naparstnice, w przemyśle kosmetycznym świetliki, a jako rośliny ozdobne dziewanny.

Ryc. 28. Wybrane rodziny (Aa, Ab, Ea-e, Fc wg JASNOWSKIE) i in. 1999; Ac wg MOWSZOWICZA 1987; Ad wg SZAFERA i in. 1986; Ba-e, Fb wg POLAKOWSKIEGO 1991; Ca-c, Fa wg Gorczyńskiego 1986; Cd, Db wg Englera 1964; Da, Dc, Dd wg Mądalskiego 1975): A - Caryophyllaceae (a - kwiat Cerastium arvense, b - narys kwiatu Stellaria media, c

-    kielich z torebką Stellaria media, d - płatek korony: 1 - blaszka, 2 - paznokieć), B -Cruciferae (a - kwiat, b - narys, c - słupek i pręcikowie, d - łuszczyna, c - łuszczynka), C -Labiatae (a - kielich i korona Lamium album, b - przekrój przez kwiat Lamium album, c -narys kwiatu Lamium album, d - rozłupnia Salvia sp.), D - Liliaceae (a - kwiat Cagea lutea, b

-    narys Ornithogalum sp., c - otwarta torebka Cagea lutea, d - cebula Cagea lutea), E -Papilionaceae (a - kwiat, b - pręcikowie ze słupkiem, c - narys kwiatu, d - płatki korony: 1 -żagielek, 2 - skrzydełka, 3 - łódeczka, e - strąk Pisum sativum), F - Ranunculaceae (a - kwiat Ranunculus acer, b - narys kwiatu Ranunculus sceleratus, c - orzeszki Ranunculus acer)