CCF20100503060

130 Wybrane krajobrazy roślinne

Ryc. 46. Krajobrazy roślinne Wielkopolski (wg J. M. MATUSZKIEWICZA 1993 - zmienione)

1-3 - Krajobrazy borowe: 1 - krajobraz śródlądowych borów sosnowych; 2 - borów sosnowych i mieszanych; 3 - borów sosnowych i mieszanych oraz grądów

4-12 - Krajobrazy grądów i buczyn: 4 - borów mieszanych i grądów; 5 - grądowy; 6 - grądowy z dużym udziałem łęgów jesionowo-wiązowych; 7 - borów mieszanych, grądów i świetlistych dąbrów; 8 - grądów i świetlistych dąbrów; 9 - grądów i niżowych buczyn; 10 - pomorskich buczyn; 11 - niżowych buczyn i acidofilnych dąbrów; 12 - acidofil-nych dąbrów pomorskich

13-15 - Krajobrazy łęgowe: 13 - łęgów wierzbowo-topolowych; 14 - łęgów jesionowo--wiązowych; 15 - łęgów jesionowo-olszowych 16 - Krajobraz olsów

lesione (ryc. 47). Współcześnie, ze względu na rozszerzenie upraw na inne obszary siedliskowe i na zagrożenie zalewem, przeważa w dolinach użytkowanie łąkowe i pastwiskowe. Wiąże się z tym dominacja zbiorowisk półnaturalnych w krajobrazie. Rozproszone osadnictwo powoduje że niewielka jest rola zbiorowisk ruderalnych. Długotrwałość gospodarowania w krajobrazie łęgowym z jednej strony oraz naturalne właściwości dolin rzecznych, decydują o dużym nagromadzeniu gatunków obcych, a zwłaszcza wielu taksonów pochodzących z Ameryki Północnej (kenofitów), dla których doliny rzeczne stały się szlakiem wędrówek szczególnie w XIX i XX wieku.

Ryc. 47. Stopień antropogenicznych przekształceń krajobrazu roślinnego środkowej Wielkopolski (wg BALCERKIEWICZA i WOJTER-SKIEJ 1993 - zmienione); porównaj z fragmentem zaznaczonym na ryc. 46

1 - krajobrazy z przewagą elementów naturalnych, 2 - krajobrazy z przewagą elementów naturalnych i półnaturalnych, 3 - krajobrazy z przewagą roślinności pólnaturalnej, 4 - krajobrazy synantropijne segetalne, 5 - krajobrazy miejskie z przewagą roślinności ruderalnej

7.3. Krajobraz grądów i buczyn

Krajobrazy żyznych i średnio żyznych lasów liściastych dominują w środkowej Wielkopolsce (ryc. 46) na utworach morenowych. Na zachodnich rubieżach tego regionu częste są jeszcze lasy z udziałem buka. Wyróżniają się one pod względem fitogeograficznym obecnością grupy gatunków subatlantyckich, których centrum zasięgu znajduje się w Europie Zachodniej. Lasy bukowe zanikają stopniowo ku wschodowi, ustępując na żyznych siedliskach głównie grądom, w których mogą pojawiać się gatunki o charakterze subkontynentalnym. W zachodniej Wielkopolsce te dwa zbiorowiska leśne jeszcze współwystępują na glebach brunatnoziem-nych. Krajobraz grądów i lasów bukowych obejmuje szerokie spektrum siedlisk, szczególnie pod względem troficznym i wilgotnościowym. Bogactwo gatunkowe flory oraz stopień różnorodności fitocenoz osiągają tutaj najwyższy poziom. Większość gatunków wchodzących w skład tego typu zbiorowisk posiada cechy mezo-morficzne oraz wymagania ekologiczne pośrednie między roślinami dominującymi w krajobrazie borowym i łęgowym. Podstawowy zrąb flory roślin naczyniowych tworzą więc gatunki o przeciętnych wymaganiach świetlnych, termicznych, wilgotnościowych i troficznych oraz dość szerokiej skali reakcji na odczyn gleby (od słabo acidofilnych do słabo bazyfilnych).

Zasoby przyrodnicze krajobrazów grądowych zostały szybko docenione przez człowieka i stały się jego głównymi użytkami w długim procesie osadniczym. W eksploatowaniu tych zasobów wyróżniają się wyraźnie dwa etapy. W pierw-