CCF20101012021

134 Teresa Walas

kich intelektualnych konstrukcji, które obejmowałyby rozległy horyzont dziejów literatury i odsłaniały zasady jej zmienności. Owszem, w obrębie tego paradygmatu są możliwe „słabe” to-talizacje (wielokrotnie wskazywano na wyraźnie centralizujący charakter takiej kategorii jak władza czy płeć), dlatego byłaby do pomyślenia np. historia literatury przedstawiająca sposoby wykluczania kobiet z jej obszaru, lub inna, obrazująca stosunki między zróżnicowaniem materialnego statusu społeczeństwa a sposobami produkcji i recepcji literatury. Ale owe lokalne, jednotorowe historie, których mnogość łatwo założyć, a nawet zaprojektować, nie splatają się ze sobą w żadną metodologicznie uzasadnioną czy choćby tylko względnie spójną całość. Nie tylko dlatego, że paradygmat nie daje moralnego przyzwolenia na budowanie takiej konstrukcji, jako że ma wpisany w sobie zakaz wielkich narracji jako form totalizujących i opartych na iluzji nieoznaczonej, „obiektywizującej” perspektywy. Także z tego względu, że owa mnogość historii lokalnych może faktycznie zawierać przebiegi niełączliwe, ponieważ często, mimo całkowitej zmiany kategoryzującego sztafażu, przybierają one postać „dziejów problemu”. Nie ma więc na razie skrystalizowanego projektu nowej, kulturowej historii literatury. Ale zmiana optyki, jaką wprowadził „zwrot kulturowy”, sprawiła, że przestała nas zadowalać stara historia.

Literatura przedmiotu (wybór)

Hauptmeier H., Schmid S.J., Einfuhrung in die Empirische Literaturwis-senchaft, Braunschweig 1985.

Heck D., Wokół nowego hisiorycyzmu, „Pamiętnik Literacki” 1997 z. 2.

Jauss H.R., Historia literatury jako prowokacja, przeł. M. Łukasiewicz, posłowie K. Bartoszyński, Warszawa 1999.

Markiewicz H., Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa 1989. Mann M., Rozwój syntezy literackiej od jej początków do Gervinusa, Kra-

The NewHistoricism, ed. by H.A. Veeser, New York-London 1989.

Schmidt S.J., O pisania historii literatury. Kilka uwag ze stanowiska kon-struktywistyczego, przeł. M.B. Fedewicz, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprać. H. Markiewicz, t. 4, cz. 2, Kraków 1967.

Showalter E., A Literaturę of Their Own: British Women Novelists from Bronte to Lessing, Princeton 1977.

Skwarczyńska S., Systematyka głównych kierunków w badaniach literackich, t. 1, Łódź 1948.

— Kierunki w badaniach literackich. Od romantyzmu do połowy XX w., Warszawa 1984.

Vodićka F., Historia łiteratuiy. Jej problemy i zadania, przeł. i oprać. J. Ba-luch, „Pamiętnik Literacki” 1969 z. 3.

Walas T., Czy jest możliwa inna historia literatury? Kraków 1993.